Από τη στιγμή που η υψηλή τεχνολογία και η πράσινη μετάβαση αποτέλεσαν απόλυτη προτεραιότητα της παγκόσμιας οικονομίας, η ∆ύση έχει επανειλημμένως θυμηθεί τη δήλωση του ιστορικού ηγέτη της Κίνας Ντενγκ Σιαοπίνγκ πως «η Μέση Ανατολή έχει το πετρέλαιο, αλλά η Κίνα έχει τις σπάνιες γαίες».
Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η Κίνα, που ελέγχει τουλάχιστον το 70% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών, πάνω από το 90% της παγκόσμιας επεξεργασίας τους και το 94% της παραγωγής μαγνητών σπάνιων γαιών, έχει σαφώς χρησιμοποιήσει το παγκόσμιο μονοπώλιό της ως εργαλείο άσκησης γεωπολιτικής.
Περίπου προ 15ετίας περιόρισε δραστικά τις εξαγωγές των 17 μετάλλων με τα εξωτικά ονόματα και προκάλεσε ελλείψεις στις δυτικές βιομηχανίες. Εξ ου και η προφανής αναλογία με τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες του ΟΠΕΚ που το 2014 άφησαν να υποχωρήσει η τιμή του πετρελαίου και να φτάσει μέσα σε δύο χρόνια στα 30 δολ. το βαρέλι, ενώ η Μέση Ανατολή βρισκόταν ακόμη στη δίνη του Ισλαμικού Κράτους.
Ολα έδειχναν τότε πως ο στόχος του διεθνούς καρτέλ πετρελαίου ήταν να γονατίσει την αμερικανική βιομηχανία σχιστολιθικών υδρογονανθράκων που γνώριζε πρωτοφανή ανάπτυξη και ανέτρεπε τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη.
Και τώρα όλα δείχνουν πως κάτι ανάλογο συμβαίνει και οι σπάνιες γαίες γίνονται και πάλι εργαλείο ενός γεωπολιτικού ελιγμού της Κίνας, η οποία αφήνοντας τις τιμές τους να υποχωρούν από το 2022 γονατίζει τις δυτικές εταιρείες του κλάδου και υπονομεύει εις το έπακρον τις προσπάθειες της ∆ύσης να αναπτύξει δική της παραγωγή.
Από την αρχή του έτους το Πεκίνο έδωσε εντολή στις κρατικές εταιρείες ορυχείων να παράγουν 135.000 μετρικούς τόνους σπάνιων γαιών, ποσότητα κατά 13% μεγαλύτερη σε σύγκριση με τις οδηγίες που είχε δώσει το 2023.
Και όλα αυτά ενώ η ζήτηση για τα 17 μέταλλα με τα εξωτικά ονόματα, που χρειάζονται στην υψηλή τεχνολογία και στις πράσινες τεχνολογίες, έχει υποχωρήσει παγκοσμίως ακολουθώντας την πτώση της ζήτησης για ηλεκτροκίνητα οχήματα. Ετσι οι τιμές των σπάνιων γαιών βρίσκονται σε τόσο χαμηλά επίπεδα, ώστε στραγγαλίζονται οικονομικά οι δυτικές εταιρείες ορυχείων σπάνιων γαιών και εξανεμίζονται οι ελπίδες τους για γρήγορη ανάπτυξη της παραγωγής τους.
Σύμφωνα με την εταιρεία δεδομένων Agus Media, η τιμή της σημαντικότερης εκ των σπάνιων γαιών, του νεοδυμίου, έχει υποχωρήσει κατά 20% από τον Ιανουάριο, ενώ άλλων σπάνιων γαιών πολύ περισσότερο.
Και βέβαια η Κίνα παραμένει, έτσι, κυρίαρχη στην παγκόσμια αγορά σπάνιων γαιών.
Το κατά πόσον ο στόχος της Κίνας είναι πράγματι να στραγγαλίσει οικονομικά τις δυτικές εταιρείες είναι μάλλον αδύνατον να εξακριβωθεί.
Είναι, άλλωστε, εξίσου λογικό να υποθέσει κανείς πως το Πεκίνο συμπιέζει πράγματι τις τιμές των σπάνιων γαιών, αλλά με στόχο να δώσει μεγάλη ώθηση στις κινεζικές βιομηχανίες πράσινης ενέργειας. Σίγουρα πάντως η ιλιγγιώδης παραγωγή σπάνιων γαιών στην Κίνα αποτελεί παράγοντα που οδηγεί σε πτώση των τιμών, θέτοντας τις βιομηχανίες σπάνιων γαιών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, της Ιαπωνίας και της Αυστραλίας, σε δεινή θέση.
Η δυσπραγία αντανακλάται, άλλωστε, στην πτώση των μετοχών των δύο μεγαλύτερων εταιρειών ορυχείων εκτός Κίνας, των MP Materials και Lynas Rare Earths, που το 2023 υποχώρησαν περίπου 37% και 11% αντιστοίχως.
Στον αέρα σχέδια δυτικών εταιρειών
Η MP Materials είναι η μοναδική εταιρεία που έχει ορυχείο σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ, ενώ είναι σε εξέλιξη η ανέγερση μονάδας της που θα παράγει μαγνήτες σπάνιων γαιών στο Τέξας. Μιλώντας, όμως, προ ημερών στο Bloomberg, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Τζέιμς Λιτίνσκι εξήγησε πως η κατάρρευση των τιμών των σπάνιων γαιών «έχει καταστρέψει τα περισσότερα από τα σχέδια στα οποία είχαμε εναποθέσει τις ελπίδες μας μόλις πριν από δύο χρόνια».
Την ίδια στιγμή, η εταιρεία της Αυστραλίας Arafura Rare Earths αγωνίζεται να επιβιώσει και να τηρήσει έστω και στοιχειωδώς τα αρχικά σχέδιά της. Εχει πάρει δάνειο ύψους 560 εκατ. δολ. από την κυβέρνηση της Αυστραλίας, άντλησε περισσότερα κεφάλαια τον Ιούλιο και έχει από το 2022 υπογράψει συμφωνίες με δύο κορεατικές βιομηχανίες αυτοκινήτων, αλλά δεν έχει ακόμη αρχίσει να κατασκευάζει μονάδα παραγωγής. Η επίσης αυστραλιανή εταιρεία Iluka Resources αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες δυσκολίες στην απόφασή της να επενδύσει στην παραγωγή σπάνιων γαιών στην Αυστραλία. Από το 2022 έχει λάβει δάνειο ύψους 8,5 δισ. δολ. από την κυβέρνηση της Αυστραλίας για την ανέγερση μονάδας επεξεργασίας σπάνιων γαιών που σχεδίαζε να εγκαινιάσει το 2026. Προσφάτως, όμως, ανακοίνωσε πως το ύψος του κόστους της μονάδας θα υπερβεί τα 12 δισ. δολ. και θα αντιμετωπίσει δυσκολίες. Προ μηνών ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας κατηγόρησε την Κίνα ότι χειραγωγεί τις τιμές των σπάνιων γαιών και επιδιώκει να πάρει υπό τον έλεγχό της τη βιομηχανία της Αυστραλίας.
Σε ό,τι αφορά την αυστραλιανή Lynas Rare Earths, έχει δεσμευθεί πως θα κατασκευάσει μονάδα επεξεργασίας στο Τέξας και έχει κλείσει ήδη συμβόλαια αξίας 300 εκατ. με το Πεντάγωνο, καθώς ευελπιστεί πως η μονάδα θα είναι έτοιμη και θα αρχίσει να λειτουργεί σε δύο χρόνια. Η πτώση των τιμών όμως αποβαίνει εις βάρος της Lynas και καθυστερεί το σχέδιο. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και με την προσπάθεια της Ιαπωνίας να απεξαρτηθεί από τις σπάνιες γαίες της Κίνας εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία. Η πορεία αυτής της προσπάθειας καταδεικνύει πως χρειάζεται χρόνος για να αποφέρει αποτελέσματα. Η Ιαπωνία επένδυσε στη Lynas 250 εκατ. δολ. από το 2011, όταν το Πεκίνο διέκοψε την προσφορά σπάνιων γαιών εν μέσω έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες γύρω από μακροχρόνιες εδαφικές διαφορές τους. Πέρασαν δύο χρόνια μέχρις ότου να αρχίσει να παράγει η συγκεκριμένη μονάδα, ενώ και πάλι εξαιτίας της πτώσης των τιμών η επένδυση δεν απέδωσε παρά μόνο το 2018, όταν η Lynas παρουσίασε κερδοφορία για πρώτη φορά. Οπως χαρακτηριστικά τονίζει η Αμάντα Λακάζε, διευθύνουσα σύμβουλος της Lynas, θα χρειαστεί μεγάλη υπομονή από πλευράς των επενδυτών των ορυχείων, και η ∆ύση αν θέλει να αναπτύξει μια επαρκή βιομηχανία σπάνιων γαιών πρέπει να αποδεχθεί ότι θα είναι μια μακροχρόνια προσπάθεια και για πολύ καιρό χωρίς κέρδη. Η Ιαπωνία κατόρθωσε τελικά να μειώσει την εξάρτησή της από τις σπάνιες γαίες της Κίνας περιορίζοντάς την περίπου στο 60% από το 80% έως 90% που ήταν στο παρελθόν.
Μέτρα στήριξης στις κινεζικές βιομηχανίες από το Πεκίνο
Η ραγδαία πτώση των τιμών των σπάνιων γαιών είναι εξίσου επιζήμια για τις κινεζικές εταιρείες ορυχείων σπάνιων γαιών, ορισμένες εκ των οποίων φτάνουν στα πρόθυρα της πτώχευσης. Η διαφορά από τις εταιρείες της ∆ύσης είναι βέβαια ότι πρόκειται για μεμονωμένες εταιρείες που δεν αποτελούν τον κορμό της κινεζικής παραγωγής, ούτε απειλούν την ύπαρξή της σε περίπτωση πτώχευσής τους. Το Πεκίνο μεριμνά, άλλωστε, για τον στρατηγικής σημασίας κλάδο και από τον Ιούνιο ανακοίνωσε πως τα αποθέματα πρώτων υλών υπόκεινται εφεξής στον έλεγχο του κράτους, προκειμένου να διασφαλίζονται η επάρκειά τους και η ασφάλεια της βιομηχανίας.
Από την αρχή του έτους κινεζικές εταιρείες ορυχείων σπάνιων γαιών όπως η Rising Nonferrous Metals, που είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο της Σαγκάης, καταγράφουν ζημίες, σε αντίθεση με την κερδοφορία που είχαν το περασμένο έτος. Οπως και οι εταιρείες της ∆ύσης, η Rising Nonferrous Metals αποδίδει τα οικονομικά της προβλήματα στη «δραματική διολίσθηση των τιμών των σημαντικότερων προϊόντων σπάνιων γαιών». Η εταιρεία παράγει και εμπορεύεται δυσπρόσιο, τέρμπιο και διδίμιο.
Η Rising Nonferrous Metals ανήκει στην πλατφόρμα China Rare Earth Group που ελέγχεται από το Πεκίνο και η οποία δημιουργήθηκε τον ∆εκέμβριο του 2021 από τη συγχώνευση τριών εταιρειών ορυχείων σπάνιων γαιών. Προσφάτως υπήρξε διαρροή σε δυτικά μέσα ενημέρωσης ότι ένας άλλος βραχίονας του ίδιου ομίλου, η China Rare Earth Resources and Technology, είναι επίσης ζημιογόνος, ενώ και η Xiamen Tungstent που ανήκει στην επαρχία Φουιτζάν ανακοίνωσε πως τα έσοδά της έχουν μειωθεί κατά 22% μέσα στους τελευταίους 12 μήνες. Η τάση είναι γενικότερη και μεταξύ των εταιρειών της Κίνας. Η Shenghe Resources Holding, που έχει τη στήριξη του κινεζικού υπουργείου Οικονομικών, προβλέπει πως θα είναι ζημιογόνος στο σύνολο του τρέχοντος έτους και επικαλείται πάντα την «ουσιαστική μείωση» των τιμών των σπάνιων γαιών.
Εξαίρεση στη γενικότερη εικόνα αποτελεί η China Northern Rare Earth High Tech, που είναι και η μεγαλύτερη εταιρεία ορυχείων σπάνιων γαιών στην Κίνα. Ενώ ήταν κερδοφόρος στο παρελθόν, το πρώτο εξάμηνο του έτους μόλις και μετά βίας παρουσίασε οριακή κερδοφορία, η οποία μειώθηκε από 95% έως 97% σε σύγκριση με τα επίπεδα του περασμένου έτους. Στην προκειμένη περίπτωση, πάντως, η εταιρεία επικαλείται ένα σύνδρομο αιτιών, με πρώτη πάντως την πτώση των τιμών, την οποία αποδίδει στο πλεόνασμα παραγωγής, στις αυξημένες εισαγωγές αλλά και στο γεγονός ότι έχει επεκταθεί σημαντικά η τακτική της ανακύκλωσης των πρώτων υλών. Παράλληλα τονίζει, βέβαια, ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες συμπίπτουν με την αρνητική συγκυρία της ζήτησης που διαρκώς επιβραδύνεται.
moneyreview.gr
Διαβάστε επίσης: «Βρέχει» δισεκατομμύρια σε επενδύσεις ΑΙ από τις αραβικές χώρες