Σε μια «σιωπηρή» διαδικασία εξαγοράς μικρών τραπεζών για λογαριασμό του κράτους επιδίδεται τα τελευταία χρόνια η ρωσική κυβέρνηση, συγκεντρώνοντας όλο και μεγαλύτερη επιρροή στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Όπως εκτιμούν οι Financial Times, από το 2016 μέχρι σήμερα, το ποσοστό των τραπεζικών ιδρυμάτων που θεωρούνται ελεγχόμενα από την κυβέρνηση έχει αυξηθεί εντυπωσιακά από 58% σε 70%.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα, οι αξιωματούχοι που λαμβάνουν μέρος σε αυτή την διαδικασία και βρίσκονται υπό την καθοδήγηση ή τον έλεγχο της διοικήτριας της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας Elvira Nabiullina, φέρονται να μην καταβάλουν ασφάλιστρα εξαγοράς στους μετόχους των οποίων την ιδιοκτησία αποκτούν. Στην πραγματικότητα, σε πολλές περιπτώσεις, δεν πληρώνουν καν το σύνολο του πραγματικού αντιτίμου.
Σύμφωνα με τους Financial Times, πρόκειται επί της ουσίας για μια «σιωπηρή εθνικοποίηση» του ρωσικού τραπεζικού συστήματος, το οποίο γίνεται φαινομενικά χωρίς αποζημίωση για τους επιχειρηματίες οι οποίοι δημιούργησαν εκατοντάδες τράπεζες κατά την διάρκεια της δεκαετίας του '90, την εποχή δηλαδή που η χώρα προσπαθούσε να ανασυνταχθεί υπό τους νέους κανόνες της καπιταλιστικής αγοράς.
Πλέον φαίνεται ότι τα πράγματα εξελίσσονται αντίστροφά. Η Κεντρική Τράπεζα προτιμά σαφώς την άμεση διαχείριση του τραπεζικού τομέα και όχι «απλώς» τον ρόλο του εποπτικού φορέα, με τους ιδιοκτήτες και τα τραπεζικά μεγαλοστελέχη που εξακολουθούν να διαχειρίζονται ιδιωτικές τράπεζες στην Ρωσία, να ωθούνται προς το βρετανικό νομικό σύστημα προκειμένου να λάβουν συμβουλές και καθοδήγηση σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η υπόθεση που βρίσκεται ενώπιον του Ανώτατου Δικαστήριου του Λονδίνου, στην οποία ομάδα μετόχων μιας τράπεζας με την ονομασία Promsvyazbank (PSB) εκδιώχθηκε από την χώρα, καθώς οι μετοχές πέρασαν προσφάτως υπό τον έλεγχο του Κρεμλίνου. Θιγόμενος από τα γεγονότα και ο ιδρυτής της Dmitri Ananyev ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με διάδικους από όλες τις πλευρές.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα των Financial Times, η ιστορία έχει ως εξής: η PSB ξεκινάει το 1995, όταν ο κος Ananyev ίδρυσε μαζί με τον αδελφό του την τράπεζα, η οποία έγινε μέσα σε τρία χρόνια εξελίχθηκε σε μία από τις 100 πρώτες τραπεζικές οντότητες της Ρωσίας. Οι συνθήκες ήταν εκ των πραγμάτων δύσκολες, καθώς ο ιδρυτής αψήφησε το «χάος» τής τότε ρωσικής οικονομίας. Ο ίδιος είδε τα περιουσιακά του στοιχεία να αυξάνονται τάχιστα, με ετήσιο ρυθμό 65% ανάμεσα στο 2001 και το 2008.
Πρόκειται για μια παρόμοια ιστορία προόδου μετά την χρηματοπιστωτική κρίση, με την PSB να καταλαμβάνει μια θέση στο Top10 ως ρωσικός δανειστής το 2010, μια θέση που διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του 2017. Οι μεγάλοι εταιρικοί πελάτες της τράπεζας έφτασαν τις 10.000, μαζί με περισσότερες από 200.000 μικρότερες επιχειρήσεις, αλλά και 2.5 εκ. πελάτες μικρής κλίμακας.
Στο μεταξύ η PSB διατηρούσε μια ισότιμη σχέση με τη ρωσική Κεντρική Τράπεζα, η οποία πραγματοποιούσε τακτικούς ελέγχους ανά διετία. Ωστόσο, όλα άλλαξαν το καλοκαίρι του 2017.
Η συζήτηση που ξεκίνησε σχετικά με το εάν η PSB όφειλε και είχε ανάγκη να ενισχύσει το κεφάλαιό της κατά περίπου 1 δισ. δολάρια, ξαφνικά μετατράπηκε σε επίπονη και τοξική, με τα αιτήματα της Κεντρικής Τράπεζας να γίνονται «όλο και πιο παράλογα και αδικαιολόγητα».
Η έκπληξη του ιδρυτή της ήταν μεγάλη, όταν στις 11 Δεκεμβρίου 2017 η Κεντρική Τράπεζα απαίτησε από την PSB να αυξήσει τα αποθεματικά της κατά περισσότερο από 100 δισ. ρούβλια, ήτοι περίπου 1,5 δισ. δολάρια ΗΠΑ, σε μόλις δύο ημέρες.
«Κατά τη γνώμη μου, αυτό το αίτημα ήταν παράλογο και πρακτικά ανέφικτο. Δεν νομίζω ότι κάποια ρωσική τράπεζα εκείνη την εποχή θα μπορούσε να συμμορφωθεί με αυτό το αίτημα», είπε.
«Παρόλο που πίστευα ότι το αίτημα της Κεντρικής Τράπεζας ήταν απίστευτο, προσπάθησα να βρω μια λύση. Στις 12 Δεκεμβρίου 2017 έγραψα στην Κεντρική Τράπεζα ότι η PSB θα αυξήσει τα αποθεματικά σε διάστημα τριών ετών, επισυνάπτοντας ταυτόχρονα τις αποδόσεις της τράπεζας, προκειμένου να δείξω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ρεαλιστικό. Ωστόσο, η Κεντρική Τράπεζα αγνόησε την πρότασή μου», τόνισε χαρακτηριστικά.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα των Financial Times, η ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας τρεις μέρες αργότερα κατέστησε σαφές ότι είχε αποφασίσει να θέσει PSB υπό τον έλεγχό της, κάτι που συγκλόνισε τον μάρτυρα.
«Η Κεντρική Τράπεζα δεν απάντησε ούτε καν στην επιστολή μου. Ήταν πολύ απογοητευτικό να συνειδητοποιήσουμε ότι συμβαίνει κάτι που δεν μπορούσα να εξηγήσω. Δεν μου φάνηκε λογικό, έχασα την πίστη μου», τόνισε και πρόσθεσε ότι από την ημερομηνία της ανακοίνωσης της Κεντρικής Τράπεζας, όλες οι αρμοδιότητές του ως Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου αναβλήθηκαν αμέσως.
«Έχασα το έργο της ζωής μου και μια δουλειά που εδώ και 20 χρόνια έχτιζα από το τίποτα μαζί με τον αδερφό μου», είπε.
Κατά την διάρκεια της μαρτυρίας του ενώπιον του βρετανικού δικαστηρίου, ο κος Ananyev αναφέρθηκε και στην επίμονη κάλυψη των μέσων μαζικής ενημέρωσης σχετικά με την PSB, η οποία συνέπεσε με την αλλαγή της συμπεριφοράς της κεντρικής τράπεζας.
«Αυτό συνεχίστηκε για πολύ καιρό μετά τη λήψη του ελέγχου της PSB από την κυβέρνηση. Η ροή των ειδήσεων ήταν σταθερή και παρουσίαζαν ότι “ο κος Ananyev διέφυγε στο Λονδίνο” ή ότι “ζούσε στο ξενοδοχείο Four Seasons στη Λεμεσό της Κύπρου”».
Σύμφωνα με τους Financial Times, ο ιδρυτής της PSB διαμαρτύρεται, λέγοντας ότι ο ίδιος σπάνια είχε επισκεφθεί το Λονδίνο ενώ μετακόμισε στην Κύπρο καθαρά για λόγους υγείας και δεν ζει στο Four Seasons. Όλη αυτή η «φασαρία» είναι ενδεικτική των λόγων για τους οποίους ο κος Ananyev και η οικογένειά του αισθάνονται χαρούμενοι να ζουν εκτός Ρωσίας.
Από όλους τους ισχυρισμούς, οι πιο παράξενοι φαίνεται ότι προέρχονται από έναν ανώνυμο blogger γνωστό ως Nezygar, ο οποίος κάνει μεταδώσεις μέσω online καναλιού που δραστηριοποιείται στην πλατφόρμα μηνυμάτων Telegram. Τα εν λόγω μηνύματα περιέχουν μια συνεχή ροή πληροφοριών οι οποίες δεν επαληθεύονται και τα οποία φαίνεται να εξυπηρετούν τους σκοπούς του Κρεμλίνου.
Το κανάλι το οποίο ονομάζεται @russica2 διατυπώνει μεταξύ άλλων τον ισχυρισμό ότι ο κος Ananyev έχει βοηθήσει τις μυστικές υπηρεσίες ΜΙ5 του Ηνωμένου Βασιλείου να παρακάμψουν τα ρωσικά δίκτυα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Προφανώς, το όνομα Nezygar (ή "Not Zygar") είναι μια αναφορά σε έναν τύπο που ονομάζεται Mikhail Zygar και είναι ιδρυτικό μέλος και αρχισυντάκτης του κάποτε ανεξάρτητου ειδησεογραφικού τηλεοπτικού καναλιού, Dozhd.
Το κανάλι του Telegram έχει περίπου 200.000 οπαδούς, με την δημοτικότητά του να προέρχεται μάλλον από την έλλειψη άλλων πηγών και όχι από την ποιότητα των πληροφοριών. Πληροφορίες τις οποίες επικαλούνται οι Financial Times αναφέρουν ότι το πρακτορείο άλλαξε χέρια πριν από ένα χρόνο για $ 341.000 και τώρα ανήκει στον πρώην επικεφαλής του TASS, δηλαδή το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων.
Αν μεταφράσει κανείς από τα ρωσικά, η περιγραφή του λογαριασμού του Nezygar στο twitter λέει «πες την αλήθεια σιωπηλά ότι η σκλαβιά είναι ένα πολυβόλο που παρελαύνει ανάμεσα σε αεροπλάνα». Ωστόσο η πρόσβαση στα tweets είναι μπλοκαρισμένη και όλες οι δημοσιεύσεις του από το Facebook έχουν διαγραφεί.
Στο μεταξύ, καθώς ο «πόλεμος» συνεχίζεται, ο κος Ananyev πρέπει να συνεχίζει να αγωνίζεται εναντίον των νομικών επιθέσεων από όσους έχασαν χρήματα από την «εξαγορά» της PSB.
Ακόμα δεν είναι αρκετά σαφές γιατί όλο αυτό διαδραματίστηκε στα δικαστήρια του Λονδίνου, ωστόσο ενδεχομένως να θεωρείται ότι τα πράγματα είναι ευκολότερα και ασφαλέστερα εκεί, παρά στην Μόσχα.