Του Θεόδωρου Καυκαρίδη
Πολλοί Ευρωπαίοι κάνουν παπάδες σήμερα στο ΝΒΑ. Αρκετοί έγραψαν ιστορία με χρυσά γράμματα. Κάποιοι άνοιξαν πρώτοι τον δρόμο για τους υπόλοιπους πριν από τέσσερις δεκαετίες. Για τα δεδομένα της εποχής, η καταγωγή τους προκαλεί έκπληξη. Δεν ήταν Γιουγκοσλάβοι, ούτε Σοβιετικοί, ούτε καν Ισπανοί ή Ιταλοί.
O Γιάννης Αντετοκούμπο κάνει θραύση στο ΝΒΑ. Ο Λούκα Ντόνσιτς το ίδιο. Ποιος μπορεί να σταματήσει τον Νίκολα Γιόκιτς. Μιλάμε για τρεις σούπερ σταρ. Υπάρχουν αρκετοί Ευρωπαίοι σε πολύ ψηλό επίπεδο στα σημερινά ρόστερ. Δεν είναι κάτι καινούργιο. Τα τελευταία 20 χρόνια οι εκπρόσωποι της «Γηραιάς Ηπείρου» έβαλαν τη σφραγίδα τους στο κορυφαίο πρωτάθλημα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπέρασαν και τους Αμερικανούς. Η λίστα είναι μεγάλη και τα ονόματα προκαλούν θαυμασμό και αναμνήσεις. Ο Νοβίτσκι, ο Πάρκερ, τα αδέλφια Γκασόλ, ο Ντίβατς, ο Κούκοτς, ο Μαρσουλιόνις, ο Σαμπόνις, ο μακαρίτης ο Πέτροβιτς, ο Κιριλένκο, ο Στογιάκοβιτς. Είναι και το φετινό ντραφτ. Ο Βίκτορ Ουεμπανιάμα από τη Γαλλία, ύψους 2,24 είναι το νο1 και λέγεται πως θα φέρει νέα πράγματα στο άθλημα. Όπως και να ’χει. Ένα τέτοιο σενάριο φάνταζε απίστευτο πριν από 30-40 χρόνια.
Οι Αμερικανοί στα αγαπημένα τους αθλήματα έβλεπαν αφ’ υψηλού τον υπόλοιπο κόσμο. Στο χόκεϊ θεωρούσαν τον τρόπο παιχνιδιού των Σοβιετικών περίεργο. Στο μποξ το ίδιο. Στο μπάσκετ όσο κέρδιζαν με τους κολεγιόπαιδες τις Ολυμπιάδες (εκτός του 1972), δεν είχαν κανένα λόγο να ασχοληθούν με τους σταρ της Ευρώπης. Ακόμη και όταν αναγνώριζαν πως ο Σεργκέι Μπέλοφ, ο Τσότσιτς και τέλος πάντων οι κορυφαίοι Ευρωπαίοι των 70’ς ήταν από εξαιρετική πάστα, δεν κινήθηκαν.
Μπορεί να τους φρέναρε και η δεδομένη άρνηση των σοσιαλιστικών χωρών να στείλουν αθλητές στο άνδρο του καπιταλισμού (τι εποχές ρε παιδιά!!). Για ιδεολογικούς λόγους, αλλά για να μην τους στερούνται οι εθνικές ομάδες. Αλλά αυτό ήταν δευτερεύον. Το αφ’ υψηλού ίσχυε περισσότερο. Την ίδια ώρα για να πούμε και του στραβού το δίκιο είχαν και οι Ευρωπαίοι 2-3 θεματάκια, αλλά και ένα σύνδρομο κατωτερότητας, που ήταν χαλασμένο γρανάζι στην προσπάθειά τους να μειώσουν τις διαφορές από το ΝΒΑ. Πιο ντελικάτο παιχνίδι, λιγότερο αθλητικό, πιο αργό. Γι’ αυτό όποιος καλός Αμερικανός (που έμενε εκτός ΝΒΑ) ερχόταν στην Ευρώπη στα 80’ς και 90’ς ξεχώριζε. Μάλιστα στις ΗΠΑ έδειχναν προτίμηση σε παίκτες από Αφρική μεριά, μετρώντας περισσότερο τον σωματότυπο.
Η πρώτη... στροφή
Τέλος πάντων, κάποια ώρα τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν. Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’80, όταν προκύπτουν δύο ειδικές περιπτώσεις, αρχίζει να υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον. Το απίστευτο ταλέντο του Ντράζεν Πέτροβιτς και το πρωτοφανές πακέτο του Αρβίντας Σαμπόνις μέτρησαν. Οι δύο τους μάλιστα θα επιλεχθούν και στο ντραφτ του 1986.
Χωρίς αντίκρισμα εκείνη την εποχή. Ο Σαμπόνις (επιλέχθηκε και το 1985 αλλά η επιλογή ακυρώθηκε γιατί ήταν κάτω των 21) θα πάει ΝΒΑ εννέα χρόνια αργότερα. Ο Ντράζεν θα περάσει τον Ατλαντικό το 1989 για το Πόρτλαντ. Θα περάσει δύο χρόνια εφιάλτη. Δείγμα και της μεγάλης δυσκολίας προσαρμογής των Ευρωπαίων στο ΝΒΑ. Διαφορετικές συνθήκες ζωής, ειδικά για τους Ανατολικοευρωπαίους, άλλοι αγωνιστικοί ρυθμοί, διαφορετικά αγωνιστικά συστήματα, λάμψη και πάντα από κοντά ή αμερικανικό... με το μισό μάτι. Ο Ντράζεν έσκασε στο Πόρτλαντ, πήγε στον Νιου Τζέρσι και εκεί έκανε θραύση. Όμως ο δρόμος είχε ανοίξει. Ένα χρόνο πριν, στα 1985 από δύο μη αναμενόμενους προορισμούς.
Ο Γερμανός
Η τότε Δυτική Γερμανία και η Βουλγαρία ήταν μεσαίες δυνάμεις στο μπάσκετ στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Αλλά μπήκαν στην ιστορία του ΝΒΑ. Είμαστε στα 1985 και στο νο8 του ντραφτ οι Ντάλας Μάβερικς επιλέγουν τον Ντέτλεφ Σρεμφ. Είχε μόλις κάνει ένα εξαιρετικό ευρωμπάσκετ, αλλά δεν ήταν αυτό το διαβατήριο του. Ο γεννημένος στην μπασκετούπολη της Γερμανίας Λεβερκούζεν Σρεμφ, έφυγε μικρός για τις ΗΠΑ. Πήγε και σχολείο και κολέγιο, οπότε μέσα από το σύστημα ανάδειξης των παικτών κατάφερε να ξεχωρίσει. Δεν ήταν εύκολο για έναν Ευρωπαίο. Αλλά απέδειξε πως οι… white men can jump. Στα 2.08 μπορούσε να παίξει σε δύο θέσεις (πάουερ και σμολ φόργουορντ) και ήταν ειδικός στο να έρχεται από τον πάγκο. Βγήκε καλύτερος έκτος παίκτης το 1991 και το 1992. Έπαιξε 16 χρόνια στο ΝΒΑ σε τέσσερις ομάδες και έγραψε ιστορία. Απλά τα ανδραγαθήματα του Νοβίτσκι μάλλον έσβησαν πολλές μνήμες από τον πρώτο τεράστιο Γερμανό του ΝΒΑ.
Ο Βούλγαρος
Η ιστορία του δεύτερου ΝΒΑer εκείνης της χρονιάς είναι εντελώς διαφορετική. Ποιος θυμάται άραγε τον Γκεόργκι Γκλούτσκοφ; Ο πρώτος Ευρωπαίος που πήγε κατευθείαν από το Σιδηρούν παραπέτασμα στο ΝΒΑ και γενικώς ο πρώτος κατευθείαν από την Ευρώπη, χωρίς να περάσει από το κολεγιακό. Ένα «θηρίο» ύψους 206 που ξεκίνησε κατά λάθος το μπάσκετ, αλλά εξελίχθηκε σε νο1 μίας εξαιρετικής φουρνιάς. Ιόνοφ, Βεζένκοφ, Αμιόρκοφ, Σλάβοβ, Τσένοφ οι άλλοι. Ναι αυτοί που στα τέλη της δεκαετίας του ’80, αρχές των 90’ς ήρθαν στην Κύπρο να παίξουν. Ο Γκλούτσκοφ ήταν και καλός σκόρερ και φοβερός ριμπάουντερ.
Στο Ευρωμπάσκετ του 1985 έκανε σπουδαίο τουρνουά και μεγάλο ματς απέναντι στον Σρεμφ. Οι σκάουτ του Φοίνιξ ήταν εκεί και τον σημείωσαν. Έψαχναν ένα θηριώδη ψηλό. Αλλά όπως ο Γκλούτσκοφ παραδέχτηκε πέρασαν δύο μήνες για να κτυπήσουν τα καμπανάκια από την... Αμέρικα. Έμαθε ότι επιλέχθηκε στο ντραφτ από σπόντα, όταν βρισκόταν στην Ιαπωνία για την Ουνιβερσιάδα (παγκόσμιοι φοιτητικοί αγώνες). Όταν οι Φοίνιξ Σανς αποτάθηκαν στις βουλγαρικές αρχές για να πάρουν άδεια για τον Γκλούτσκοφ περίμεναν να ακούσουν τα... περί εθνικού θησαυρού και ένα μεγαλοπρεπές όχι. Αλλά η απάντηση παραδόξως ήταν θετική.
Σε ό,τι αφορά τα διαδικαστικά; Καμία σχέση με τα συνηθισμένα. Η κυβέρνηση της Βουλγαρίας συνέταξε το συμβόλαιο με τους Σανς. Έλαβε το ποσό μετεγγραφής και παραλάμβανε και τον μηνιαίο μισθό του παίκτη. Ο 25χρονος τότε Γκλούτσκοφ λάμβανε μηνιαίως από το κράτος 1.500 δολάρια. Πολύ λίγα για το ΝΒΑ, πολύ πιο λίγα από τον πραγματικό του μισθό, αλλά 10 φορές περισσότερα από τις αποδοχές της εποχής στη Βουλγαρία.
Η θητεία του Γκλούτσκοφ στο ΝΒΑ ήταν μονοετής. Ξεκίνησε εντυπωσιακά, αλλά σύντομα η απόδοσή του άρχισε να πέφτει. Το πλέον περίεργο της υπόθεσης είναι πως ο Βούλγαρος ψηλός άρχισε να βάζει βάρος. Όχι μυϊκό βέβαια. Οι ιστορίες της εποχής λένε πως πλακώθηκε στα μπέργκερ και στις λιχουδιές. Ότι άλλαξε απότομα ο μεταβολισμός του, αφού το επιπλέον περίεργο είναι προς το τέλος της χρονιάς άρχισε να χάνει βάρος με υπερβολική ταχύτητα. Αλλά θα πρέπει να δει κάποιος τη μεγάλη εικόνα.
Στα καλά καθούμενα ο Γκλούτσκοφ όπως και πολλοί άλλοι ανατολικοευρωπαίοι βρέθηκαν ενώπιον μίας εντελώς διαφορετικής ζωής και κουλτούρας. Στο τέλος της χρονιάς ’85-’86, σε συνάντηση με τους ανθρώπους του Φοίνιξ αποφασίστηκε η επιστροφή του στην Ευρώπη. Πήγε στην Ιταλία, έπαιξε για 4 χρόνια στην Καζέρτα και μάλιστα έπαιρνε όλο του τον μισθό, χωρίς περικοπές από το κράτος. Έμεινε στο παρκέ μέχρι τα 38 του.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ορισμένα πράγματα. Αμερικανοί με ευρωπαϊκά διαβατήρια ή καταγωγή έπαιξαν προηγουμένως στο ΝΒΑ. Την ίδια χρονιά (1985) επιλέχτηκε και ο Ισπανός Φερνάντο Μαρτίν (έφυγε δυστυχώς νωρίς), αλλά πήγε στο ΝΒΑ ένα χρόνο μετά τους Σρεμφ και Γκλούτσκοφ. Οπότε τα πρωτεία ανήκουν στον Γερμανό και τον Βούλγαρο. Στα 1988 καταργείται ο κανονισμός που απαγόρευε στους παίκτες του ΝΒΑ να αγωνίζονται στις εθνικές ομάδες. Στα 1991 καταρρέει το σοβιετικό μπλοκ και η κατάσταση αλλάζει ολοκληρωτικά. Οι Αμερικανοί βλέπουν μεν τη Dream Team να διαλύει τους πάντες, αλλά αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν πλέον να αγνοούν την τεράστια πηγή ταλέντου του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Σιγά σιγά οι Ευρωπαίοι αυξάνονται και βελτιώνονται. Πλέον έχουν περίοπτη θέση.
Διαβάστε επίσης: Παν. Λευκωσίας: Καταταγμένο ανάμεσα στα κορυφαία πανεπιστήμια παγκοσμίως