Του Χρήστου Μιχάλαρου
Σοβαρές πιέσεις για κυρώσεις «οικονομικής φύσεως» οι οποίες μπορεί να φτάσουν και σε περικοπή κονδυλίων, αναμένεται να δεχτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της Δικαιοσύνης η Κυπριακή Δημοκρατία, όπως και άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε προσχέδιο κανονισμού, σύμφωνα με το οποίο τα κράτη-μέλη θα υπόκεινται σε μείωση ή και στέρηση ευρωπαϊκών κονδυλίων αν δεν ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές για ένα κράτος δικαίου.
Υπενθυμίζεται ότι η κυπριακή Κυβέρνηση προσανατολίζεται σε μια σειρά σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο δικαστικό σώμα, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής, να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης και να βελτιωθεί το μοντέλο απόδοσής της.
Μιλώντας στην εκπομπή «Όλα στο φως» του Ράδιο Πρώτο η Εκπρόσωπος του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο Αλεξάνδρα Ατταλίδου ανέφερε ότι με όσα προωθούνται αυτή τη στιγμή, η ΕΕ ζητάει όπως περιορισθούν ή ακόμα και παύσουν οι πόροι προς κυβερνήσεις κρατών οι οποίες παρεμβαίνουν στο έργο της Δικαιοσύνης ή που αποτυγχάνουν να καταπολεμήσουν την διαφθορά.
«Η εξέλιξη είναι πολύ σημαντική καθώς τα κράτη-μέλη, τα οποία παίρνουν κονδύλια από την ΕΕ, θα πρέπει να λάβουν πολύ σοβαρά υπ’ όψιν τους τις εξελίξεις και να εναρμονιστούν ώστε να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο. Το προσχέδιο συζητήθηκε την περασμένη Τετάρτη και εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία και τώρα θα πρέπει να συζητηθεί στο συμβούλιο των Υπουργών», είπε.
Ερωτηθείσα γιατί το προσχέδιο δεν έτυχε ομόφωνης έγκρισης, η κα Ατταλίδου απάντησε ότι υπάρχουν δυνάμεις οι οποίες δεν δέχονται έλεγχο από την ΕΕ, όπως για παράδειγμα η Ουγγαρία και άλλες χώρες, οι οποίες παρεμβαίνουν συστηματικά στον τομέα της Δικαιοσύνης και της ελευθερίας του Τύπου.
«Η ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θεωρούν ότι για να είσαι μέλος της Ένωσης θα πρέπει να υπερασπίζεσαι τις αξίες και τις αρχές που αυτή πρεσβεύει και μια από αυτές είναι η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη η οποία μπορεί απρόσκοπτα να εφαρμόζει και να υιοθετεί τις αποφάσεις της χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις. Η Δικαιοσύνη θα πρέπει να απονέμεται με δίκαιο τρόπο και μάλιστα γρήγορα», επισήμανε.
Όπως διευκρίνισε, πέραν της Δικαιοσύνης, ο Ευρωκοινοβούλιο έχει προσδιορίσει αρκετούς λόγους για τους οποίους μπορεί να περιοριστούν ή και να παύσουν τα κοινοτικά κονδύλια για μια χώρα, τα οποία μπαίνουν σε ένα αποθεματικό και να επανέλθουν αν το κράτος-μέλος επανέλθει διορθώνοντας τα προβλήματά του.
«Εκείνοι που εφαρμόζουν τον προϋπολογισμό, θα πρέπει να τον εφαρμόζουν σωστά. Πρέπει να υπάρχει ομαλή λειτουργία των Αρχών οικονομικού και χρηματοπιστωτικού ελέγχου για όλους τους οργανισμούς του κράτους, όπως η Αρχή Κεφαλαιαγοράς και η Κεντρική Τράπεζα. Επίσης, θα πρέπει να γίνεται καλή διερεύνηση των περιστατικών, συμπεριλαμβανομένης της φοροδιαφυγής, της διαφθοράς ή και άλλων παράνομων πρακτικών», τόνισε.
Όσον αφορά στη συζήτηση για τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες συζητιούνται για την δικαστική εξουσία στην Κύπρο, η κα Ατταλίδου την χαρακτήρισε σημαντική και προς τη σωστή κατεύθυνσης.
«Ας μην ξυπνήσουμε μια μέρα και θεωρήσουμε ως “κεραυνό εν αιθρία” αν κοπούν τα κονδύλια της ΕΕ. Υπάρχουν οι προειδοποιήσεις, υπήρχαν οι προϋποθέσεις για να κοπούν τα κονδύλια», είπε.
Πώς θα λειτουργεί
Σύμφωνα με όσα έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι κυβερνήσεις που παρεμβαίνουν στο έργο της δικαιοσύνης ή που αποτυγχάνουν να καταπολεμήσουν τη διαφθορά θα κινδυνεύουν με αναστολή πληρωμών από την ΕΕ, σύμφωνα με νέα νομοθεσία που ενέκρινε το ΕΚ την Πέμπτη.
Με τη βοήθεια επιτροπής ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, η Επιτροπή θα πρέπει κατά περίπτωση να εξακριβώσει αν έχουν υπάρξει «γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου» και στη συνέχεια να αποφασίσει για τη λήψη ή όχι μέτρων, που θα μπορούν να συμπεριλαμβάνουν την αναστολή πληρωμών από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ή τη μείωση της προχρηματοδότησης. Τέτοιου είδους αποφάσεις θα μπορούν να εφαρμοστούν μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του ΕΚ και του Συμβουλίου. Όταν το κράτος μέλος αντιμετωπίσει τις ελλείψεις που εντόπισε η Επιτροπή, το ΕΚ και το Συμβούλιο θα μπορούν να «ξεκλειδώσουν» τους σχετικούς πόρους.
Η Επιτροπή μπορεί να διαπιστώσει ότι το κράτος δικαίου κινδυνεύει εάν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας για ένα ή παραπάνω από τα παρακάτω:
- ομαλή λειτουργία των αρχών του κράτους μέλους που είναι επιφορτισμένες με την εφαρμογή του προϋπολογισμού της ΕΕ
- ομαλή λειτουργία των αρχών οικονομικού και χρηματοπιστωτικού ελέγχου
- καλή διερεύνηση περιστατικών απάτης (συμπεριλαμβανομένης της φοροδιαφυγής), διαφθοράς ή άλλων παράνομων πρακτικών που επηρεάζουν την εφαρμογή του προϋπολογισμού της ΕΕ
- αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης από ανεξάρτητες δικαστικές αρχές
- ανάκτηση πληρωμών που καταβλήθηκαν αδικαιολόγητα
- πρόληψη και τιμωρία της φοροαποφυγής και του φορολογικού ανταγωνισμού
- συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης και, όπου αυτό είναι απαραίτητο, με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία
Συμβούλιο ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων για θέματα συνταγματικού δικαίου, οικονομικά και χρηματοπιστωτικά θέματα θα συνδράμει την Επιτροπή στο έργο της. Το συμβούλιο θα περιλαμβάνει ένα εμπειρογνώμονα διορισμένο από το εθνικό κοινοβούλιο κάθε κράτους μέλους και πέντε από το ΕΚ.
Στις αρμοδιότητές του θα είναι η ετήσια ανασκόπηση της κατάστασης σε όλα τα κράτη μέλη και η δημοσιοποίηση της περίληψης των ευρημάτων του.
Προστασία των τελικών δικαιούχων
Ανάλογα με το μέγεθος των παρεκκλίσεων και τη διαδικασία διαχείρισης του προϋπολογισμού, η Επιτροπή μπορεί να λάβει ένα ή περισσότερα μέτρα μεταξύ των οποίων βρίσκονται:
- η αναστολή ανειλημμένων δαπανών
- η διακοπή χρονοδιαγραμμάτων πληρωμών
- η μείωση της προχρηματοδότησης
- η αναστολή πληρωμών
Εκτός εάν η αποφαση αναφέρει κάτι διαφορετικό, η κυβέρνηση του κράτους μέλους θα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει τα σχετικά προγράμματα της ΕΕ ή να χρηματοδοτεί και να εκτελεί πληρωμές προς τους τελικούς δικαιούχους, όπως για παράδειγμα ερευνητές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η Επιτροπή θα είναι υποχρεωμένη να παρέχει βοήθεια στους δικαιούχους και να προσπαθήσει να διασφαλίσει ότι θα λάβουν τα ποσά που τους αναλογούν.
Η Επιτροπή θα πρέπει να καταθέσει στο ΕΚ και τους υπουργούς της ΕΕ πρόταση για τη μεταφορά ενός ποσού αντίστοιχου με το ύψος των προτεινόμενων μέτρων στο δημοσιονομικό αποθεματικό.
Η απόφαση θα τίθεται σε ισχύ με την πάροδο τεσσάρων εβδομάδων, εκτός αν το ΕΚ ή το Συμβούλιο αποφασίσουν (με πλειοψηφία ή ειδική πλειοψηφία αντίστοιχα, ώστε να μη μπορεί κάποιο κράτος μέλος να μπλοκάρει την απόφαση) να την τροποποιήσουν ή να την απορρίψουν.
Όταν η Επιτροπή διαπιστώσει ότι οι ελλείψεις έχουν αντιμετωπιστεί, το «κλειδωμένο» ποσό θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πάλι ακολουθώντας την ίδια διαδικασία.