Της Έλενας Καλυφόμματου
Οι προοπτικές και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει το συνταξιοδοτικό σύστημα αποτελούν σημαντική παράμετρο για τη μελλοντική πορεία της οικονομίας και την ευημερία των Κυπρίων. Παράλληλα, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η υπογεννητικότητα, τα μακροοικονομικά δεδομένα και το θεσμικό πλαίσιο θα επηρεάσουν και τις τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης για το ζήτημα. Στόχος της κυβέρνησης και των κοινωνικών εταίρων είναι η ενίσχυση και η εδραίωση του θεσμού των Ταμείων Προνοίας, η οποία επιβάλλει την τροποποίηση και τον εκσυγχρονισμό του Νόμου περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι που δεν έχουν πρόσβαση σε Ταμείο Προνοίας και συνταξιοδοτικών παροχών. Βασική προϋπόθεση αποτελεί η διασφάλιση της Βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ούτως ώστε να υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων, περιορίζοντας έτσι τις συνταξιοδοτικές ανομοιομορφίες και ανισότητες. Προς αυτή την κατεύθυνση, εξίσου σημαντική είναι η εξεύρεση φόρμουλας έτσι ώστε να υπάρξει καταβολή ελάχιστου ποσού Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Η συγκεκριμένη ρύθμιση αφορά κυρίως στους αυτοεργοδοτούμενους που δεν δηλώνουν το πραγματικό τους εισόδημα. Αυτό θα βοηθήσει στην καταβολή του πραγματικό ποσού, ενώ την ίδια ώρα θα διασφαλίζεται ότι τα ωφελήματα στην τρίτη ηλικία θα βρίσκονται πάνω από το όριο της φτώχειας.
Αρχή με το 12%
Ο υπουργός Εργασίας, άνοιξε την αυλαία για το συνταξιοδοτικό με το φλέγον ζήτημα του 12% πέναλτι στις πρόωρες συντάξεις. Οι υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τον Ιούλιο, παρουσίασαν στους κοινωνικούς εταίρους, τη διαχρονική εξέλιξη του θεσμικού πλαισίου για το όριο συνταξιοδότησης και τις εφαρμοζόμενες ρυθμίσεις, ενώ μέσω των αναλογιστικών υπηρεσιών του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας που υποστηρίζουν το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, έγινε τεχνική ανάλυση της αναλογιστικής προσαρμογής με την παρουσίαση στοιχείων και δεδομένων. Ο υπουργός Εργασίας στην ίδια σύσκεψη, παρέθεσε τη θέση της κυβέρνησης για στοχευμένη ανακουφιστική παρέμβαση, η οποία θα διορθώνει ορισμένες υφιστάμενες στρεβλώσεις, σύμφωνα με τις δυνατότητες του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Στη συνάντηση δόθηκαν στους κοινωνικούς εταίρους κάποια στοιχεία τα οποία χρήζουν ανάλυσης για να τα περιεργαστούν μέχρι να ολοκληρωθεί η αναλογιστική μελέτη τον Σεπτέμβριο οπόταν και θα μπει ο διάλογος σε πιο ουσιαστικό στάδιο όσον αφορά στο 12%. Η κυβέρνηση, πάντως, προσανατολίζεται στη μείωση -ενδεχομένως και κατάργηση του πέναλτι του 12% στοχευμένα για τους εργαζομένους που συμπλήρωσαν πέραν των 40 ετών εργοδότησης και κατέβαλλαν εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το υπουργείο θεωρεί ότι με την αλλαγή αυτή, αίρεται η αδικία και την ίδια ώρα διασφαλίζεται η Βιωσιμότητα του Ταμείου χωρίς να απαιτείται η αύξηση των συνεισφορών των εργοδοτών και των μισθωτών.
Τέλος του 2023
Σύμφωνα με τη μελέτη, τυχόν οριζόντια κατάργηση του πέναλτι θα οδηγήσει σε μαζικές αποχωρήσεις εργαζομένων, κάτι που αδιαμφισβήτητα θα προκαλέσει πολλαπλές προκλήσεις για το ταμείο. Υπενθυμίζεται ότι σήμερα το όριο συνταξιοδότησης είναι το 65ο έτος αλλά εργαζόμενοι που έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 33 χρόνια εργασίας και συνεχών εισφορών στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μπορούν να συνταξιοδοτούνται στο 63ο έτος, αλλά με την αναλογιστική μείωση του 12%, το γνωστό πέναλτι. Η προσπάθεια της κυβέρνησης αποσκοπεί στην κατάργηση του πέναλτι για όσους εργάστηκαν πολλά χρόνια και εισέφεραν αναλόγως στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Στόχος του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι η ολοκλήρωση του διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους το συντομότερο δυνατό προκειμένου το νομοσχέδιο να είναι έτοιμο το συντομότερο και να κατατεθεί στη Βουλή, με ζητούμενο το μεγάλο αυτό κεφάλαιο να κλείσει μέχρι το τέλος του 2023.
Διαφορετικές προσεγγίσεις
Οι εργοδοτικές Οργανώσεις τάσσονται εναντίον της κατάργησης του πέναλτι, ενώ οι συνδικαλιστικές Οργανώσεις είναι ανοιχτές στο να συζητήσουν κατ’ αρχήν μείωση ή κατάργηση του ποσού που περικόπτεται, ανάλογα με τα χρόνια εισφορών των εργαζομένων στο ΤΚΑ και ενδεχομένως ανάλογα και με το είδος της εργασίας, κυρίως για τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Η κυβέρνηση δεν συζητά πλήρη και οριζόντια κατάργηση του πέναλτι καθώς ο στόχος της είναι η διόρθωση στρεβλώσεων που παρουσιάζει το υφιστάμενο σύστημα. Ο υπουργός Εργασίας μάλιστα ξεκαθάρισε ότι η κυβέρνηση δεν υιοθετεί την πρόταση για αναδρομική επιστροφή χρημάτων σε εργαζομένους που επέλεξαν να συνταξιοδοτηθούν στο 63ο έτος της ηλικίας τους. Σημειώνεται ότι, το πέναλτι του 12% εισήχθη μετά από υπόδειξη της Τρόικα και σκοπό είχε να καταστήσει την πρόωρη αφυπηρέτηση οικονομικά ουδέτερη για το ΤΚΑ.
«Γερασμένος» πληθυσμός
Η υπογεννητικότητα και η γήρανση του πληθυσμού αναμένεται ότι στο μέλλον θα επηρεάσουν τα δημόσια οικονομικά και το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθώς η χώρα μας αντιμετωπίζει τεράστιο δημογραφικό πρόβλημα. Τα τελευταία 15 χρόνια η Κύπρος καταγράφει όλο και πιο χαμηλούς δείκτες γονιμότητας, με τον δείκτη να είναι κάτω από το 1,5, που οι ειδικοί τον αποκαλούν «παγίδα χαμηλής γονιμότητας». Μελετητές, υποστηρίζουν ότι, η τιμή κάτω του 1,5 παιδιά ανά γυναίκα έχει οριστεί, ως η «ακραία χαμηλή γονιμότητα» ενώ υπάρχει και η άποψη ότι αυτό το όριο είναι κάτω από 1,3 παιδιά ανά γυναίκα. Σε περίπτωση που συμβεί το συγκεκριμένο σενάριο, τότε, ο πληθυσμός της χώρας θα μειωθεί περίπου στο μισό, σε μια χρονική περίοδο 45 χρόνων. Η Κύπρος κατατάσσεται, στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρώπη με δείκτη γονιμότητας 1,3, την ώρα που ο δείκτης αναπλήρωσης του πληθυσμού είναι 2,1.
Βιωσιμότητα Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων
Με βάση το ακραίο σενάριο που εξετάζει η μελέτη, η μακροχρόνια Βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών παροχών του ΤΚΑ διατηρείται μέχρι το 2080, με διατήρηση και του ποσοστού εισφοράς στο 2,3% επί των ασφαλιστέων αποδοχών για διασφάλιση της Βιωσιμότητας των βραχυπρόθεσμων παροχών. Η αναλογιστική μελέτη μπορεί να μην προκαλεί ανησυχία για τις συντάξεις, ωστόσο αναδεικνύει για ακόμα μια φορά το πρόβλημα γήρανσης του πληθυσμού. Όπως προκύπτει, ενώ το 2018 περίπου τέσσερα άτομα ηλικίας 15-64 ετών υποστήριζαν ένα άτομο ηλικίας πέραν των 65, το 2080 η αναλογία αυτή διαμορφώνεται στα δύο άτομα προς ένα. Σύμφωνα, με τη μελέτη, επιδείνωση μακροπρόθεσμα προκύπτει και στην αναλογία του αριθμού των εισφορών ως προς τον αριθμό των συνταξιούχων. Συγκεκριμένα, η αναλογιστική μελέτη προβλέπει πως από 3,1 εισφορείς ΤΚΑ που θα υποστηρίζουν μία σύνταξη του ταμείου το 2018, η αναλογία αυτή θα μειωθεί σε 2,9 εισφορείς για ένα συνταξιούχο του ΤΚΑ το 2060 και περαιτέρω σε 1,9 εισφορείς το 2080.
Διαβάστε επίσης: Η δύσκολη εξίσωση του οικογενειακού προϋπολογισμού και της συνταξιοδότησης