Είναι τρομερά σημαντικό να μπορούν οι δημοσιογράφοι αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες να κάνουν την διασταύρωση των ειδήσεων, διότι το φαινόμενο της παραπληροφόρησης έχει ξεφύγει τα τελευταία χρόνια ανέφερε στο ΚΥΠΕ η Θεοδώρα Μάνιου, Επίκουρη Καθηγήτρια Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Επικεφαλής της ομάδας έργου MedDMO, το οποίο διοργάνωσε το πρωί της Δευτέρας εργαστήρι στην Δημοσιογραφική Εστία, στη Λευκωσία, σε συνεργασία με την ΕΣΚ, με θέμα «Παραπληροφόρηση, τεχνικές και εργαλεία επαλήθευσης περιεχομένου».
Δυστυχώς δεν υπάρχουν κατοχυρωμένες πολιτικές πρακτικές που να προστατεύουν τους πολίτες από αυτό το φαινόμενο, πρόσθεσε. Η κ. Μάνιου εξήγησε ότι ο κόμβος του MedDMO (Mediterranean Digital Media Observatory) που είμαι μέρος ενός μεγαλύτερου διαδικτυακού τόπου που καλύπτει την περιοχή της αν. Μεσογείου και συγκεκριμένα Μάλτα, Ελλάδα και Κύπρο, στοχεύει στο να αναδείξει την σημασία των διαδικασιών της διασταύρωσης των ειδήσεων και να καταγράψει την κατάσταση στις χώρες που μετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα.
Ο κάθε πολίτης, αλλά και οι δημοσιογράφοι, ανέφερε η κ. Μάνιου, πρέπει να είναι σε διαδικασία επαγρύπνησης και να γνωρίζει ότι υπάρχουν εργαλεία ανοικτής πρόσβασης που μπορεί να χρησιμοποιήσει και για την προσωπική του χρήση και για κατανάλωση ειδήσεων. Με το σημερινό εργαστήρι, δήλωσε, ξεκινήσαμε την διαδικασία ενημέρωσης των δημοσιογράφων, θα συνεχίσουμε και θα εμβαθύνουμε στο να δώσουμε στους δημοσιογράφους της Κύπρου τα εργαλεία που χρειάζονται για να καταπολεμήσουν και να προστατευθούν από το φαινόμενο της παραπληροφόρησης.
Στο έργο αυτό, ανέφερε, από πλευράς Κύπρου συμμετέχει το πρόγραμμα Δημοσιογραφίας του Τμήματος Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του ΠΚ και το ΤΕΠΑΚ, όπου έχει δημιουργηθεί ο οργανισμός fact check Cyprus, ενώ το Πανεπιστήμιο Κύπρο επικεντρώνεται στο θέμα του γραμματισμού στα ΜΜΕ. Στο πλαίσιο αυτό, είπε, έχουν κάνει ήδη κάποιες παρουσιάσεις σε ομάδες πολιτών και είναι στην διάθεση των οργανισμών ΜΜΕ για εκπαίδευση των δημοσιογράφων ή άλλων οργανισμών που ενδιαφέρονται να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους με αυτά τα σεμινάρια.
Ως παράδειγμα για την σοβαρότητα της έκτασης που έχει λάβει το φαινόμενο της παραπληροφόρησης η κ. Μάνιου έφερε το μεταναστευτικό θέμα για τις χώρες της αν. Μεσογείου, όπου το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόζεται. «Πόσες φορές δεν είδαμε πειραγμένες φωτογραφίες, βίντεο, πληροφορίες που δεν ξέρουμε αν ήταν όντως έτσι αφού συνέβησαν σε σημεία και τόπους όπου κανένας δεν ήταν εκεί για να μπορέσει να κάνει επαλήθευση». Και κατά την προεκλογική περίοδο τώρα για τις αμερικανικές εκλογές, πρόσθεσε, «εκεί κι αν οργιάζει το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με πληροφορίες που δεν γνωρίζουμε αν είναι αληθείς». Πληροφορία δεν είναι μόνο μια είδηση, είπε, αλλά μια φωτογραφία ή ένα βίντεο. Γι’ αυτό, πρόσθεσε, πρέπει να βοηθήσουμε τον δημοσιογράφο με εργαλεία να μπορεί να επαληθεύει τις πληροφορίες που λαμβάνει.
Η πρώτη φάση του έργου MedDMO, ανέφερε, που ξεκίνησε 1/12/2022 και ολοκληρώνεται 31/5/2025 με συνολικό ποσό 1,6 εκ ευρώ κι αναμένεται έγκριση από την Κομισιόν για την β' φάση του έργου, ώστε να εξελιχθεί η βάση δεδομένων που έχει δημιουργηθεί και να επεκταθούν οι καμπάνιες που βρίσκονται σε εξέλιξη
Πολύ χρήσιμο, ενδιαφέρον και αξιοποιήσιμο στην καθημερινή πρακτική της δουλειάς αποδείχθηκε το σεμινάριο της ΕΣΚ με το Τμήμα Δημοσιογραφίας του ΠΚ, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ο Πρόεδρος της ΕΣΚ, Γιώργος Φράγκος. «Αυτό πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους. Τόσο στους συναδέλφους, όσο και στους εργοδότες ότι πρέπει να επενδύουμε στον εαυτό μας και στο προσωπικό μας προκειμένου η δημοσιογραφία στην Κύπρο να γίνει ποιοτικά επαρκέστερη και πιο χρήσιμη για την κοινωνία των πολιτών» είπε.
Κατά την διάρκεια του εργαστηρίου που παρακολούθησαν δημοσιογράφοι από διάφορα ΜΜΕ κι άλλοι, λέχθηκε ότι στην διαδικασία επαλήθευσης (fact checking) το πρακτορείο AFP και η εφημερίδα Guardian πρωτοπορούν στον τομέα αυτό και έχουν σχετικά τμήματα «fact checkers». Μέλος του προγράμματος MedDMO είναι και το AFP. Ο Δημήτρης Γιομελάκης, Ειδικός Επιστήμονας Έρευνας στο ΠΚ παρουσίασε στο εργαστήρι – σεμινάριο ειδικά εργαλεία επαλήθευσης της εγκυρότητας των πληροφοριών ειδήσεων, φωτογραφιών και βίντεο. Υπάρχουν, ανέφερε, τριών ειδών παραπληροφόρηση, η εν αγνοία, η εσκεμμένη και η κακόβουλη, που βασίζεται μεν σε πραγματικά γεγονότα, αλλά χρησιμοποιείται για να βλάψει.
Σημείωσε δε ότι στο διαδίκτυο διακινείται τεράστιος όγκος πληροφοριών και ο κάθε χρήστης μπορεί να είναι και παραγωγός περιεχομένου. Οι τύποι παραπληροφόρησης, είπε ο κ. Γιομελάκης, είναι η σάτιρα ή παρωδία, το παραπλανητικό περιεχόμενο, το ψευδεπίγραφο περιεχόμενο, το πλαστό περιεχόμενο, η εσφαλμένη σύνδεση, το εσφαλμένο συγκείμενο, το παραποιημένο περιεχόμενο.
Ο κ. Γιομελάκης ανέφερε επίσης ότι ο όρος «fake news» θεωρείται ανεπαρκής για να περιγράψει τα περίπλοκα φαινόμενα «διαταραχής της είδησης» που καλύπτει η παραπληροφόρηση, σημειώνοντας ότι συχνά υπάρχουν αληθινές πληροφορίες που παραποιούνται ή χρησιμοποιούνται εκτός πλαισίου για να γίνουν πιστευτές.
Οι βασικές αρχές της επαλήθευσης, είπε, είναι να ελέγχουμε την πηγή της είδησης, να διαβάζουμε πέρα από τον τίτλο, να ελέγχουμε τις προκαταλήψεις μας (confirmation bias) και να συμβουλευόμαστε τους ειδικούς.
Αναφέρθηκε επίσης στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) και στην παραπληροφόρηση φέροντας απτά παραδείγματα με παράγωγα λογισμικών ΑΙ που μπορούν να παράξουν εικόνα και ήχο ανάλογα με τις εντολές που δίδει ο χρήστης και σημείωσε ότι δεν υπάρχει 100% αποτελεσματικός τρόπος fact checking ενός τέτοιου αποτελέσματος λέγοντας όμως πως ακόμα «γνωρίζουμε την πραγματικότητα καλύτερα από τα λογισμικά».
ΚΥΠΕ
Διαβάστε επίσης: Έρευνα: Απογοητευμένο το 65% των δημοσιογράφων από τον κλάδο - Οι λόγοι