Της Ευδοκίας Παπαδοπούλου
Αντίστροφα άρχισε να μετρά πλέον ο χρόνος για πολυεθνικές και άλλες μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο και των οποίων τα έσοδα ξεπερνούν τα €750 εκατομμύρια, αφού, όπως όλα δείχνουν αποχαιρετούν σύντομα και οριστικά τον ευνοϊκό φορολογικό συντελεστή του 12,5%. Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή Οδηγία που προβλέπει την εξασφάλιση παγκόσμιου ελάχιστου επιπέδου φορολογίας για τις εν λόγω επιχειρήσεις, σηματοδοτώντας έτσι το τέλος μίας εποχής για ένα από τα ισχυρότερα «χαρτιά» της χώρας μας στις προσπάθειές της για προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Πρόκειται για την Οδηγία (Ε.Ε.) 2022/2523 του Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 2022, γνωστή και ως «Πυλώνας 2», η οποία στην ουσία ρυθμίζει, μέσω της εφαρμογής σειράς κανόνων, την επιβολή ελάχιστου πραγματικού φορολογικού συντελεστή ύψους 15% σε οντότητες που ανήκουν σε ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων ή σε εγχώριο όμιλο μεγάλης κλίμακας στην Ένωση με ετήσια έσοδα που υπερβαίνουν το προαναφερθέν ποσό. Σύμφωνα με την Οδηγία, οι επηρεαζόμενες εταιρείες θα κληθούν, τον Ιούνιο του 2026, να υποβάλουν την πρώτη δήλωση φορολογίας για το οικονομικό έτος 2024.
Της Οδηγίας είχε προηγηθεί συμφωνία ήδη από το 2021, μεταξύ 140 περίπου χωρών-μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), στον πυρήνα της οποίας βρισκόταν μια απλή αρχή: ανεξαρτήτως της χώρας όπου μια πολυεθνική δηλώνει τα κέρδη της, στο τέλος θα φορολογείται με τον ίδιο ελάχιστο συντελεστή.
«Χαστούκι» από Κομισιόν
Φέτος τον Οκτώβριο, δύο σχεδόν χρόνια μετά την έγκριση της Οδηγίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πως παραπέμπει την Κύπρο, καθώς και την Ισπανία, την Πολωνία και την Πορτογαλία, στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον δεν μετέφεραν στο εθνικό τους δίκαιο την Οδηγία του 2022. Βάσει της κοινοτικής Οδηγίας, τα κράτη μέλη είχαν την υποχρέωση να εφαρμόσουν τις διατάξεις της Οδηγίας έως την 31η Δεκεμβρίου 2023, κάτι που δεν έπραξε η Κύπρος, με αποτέλεσμα στις 3 Οκτωβρίου να καταχωρείται κατά της Δημοκρατίας προσφυγή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή λόγω μη έγκαιρης κοινοποίησης μέτρων εναρμόνισης.
Στη συνέχεια, το Υπουργείο Οικονομικών με αστραπιαίες κινήσεις κατέθεσε σχετικό νομοσχέδιο, το οποίο ενέκρινε στις 9 Οκτωβρίου του 2024 το Υπουργικό Συμβούλιο, με το σκηνικό να μεταφέρεται στις αίθουσες του Κοινοβουλίου και συγκεκριμένα στην Επιτροπή Οικονομικών, προτού οδηγηθεί προς ψήφιση στην Ολομέλεια του Σώματος.
Οι «κασσάνδρες» και το plan B
Κατά τις συνεδρίες που ακολούθησαν το τελευταίο δίμηνο δεν ήταν λίγες οι «κασσάνδρες» που έκαναν λόγο για κύμα φυγής εταιρείων από το νησί, με το Υπουργείο Οικονομικών να αποκαλύπτει πως οι ανησυχίες που ακούστηκαν δεν βρέθηκαν ενώπιόν του εγκαίρως, καθότι κατά τη δημόσια διαβούλευση του εναρμονιστικού νομοσχεδίου ανταποκρίθηκαν μόνο δύο φορείς (ΣΕΛΚ και Ναυτιλιακό Επιμελητήριο). Ειδικότερα, επιχειρηματικοί και επαγγελματικοί συνδέσμοι, κατέστησαν σαφές πως δεν θα δέχονταν «αμαχητί» την εφαρμογή της Οδηγίας και ζητούσαν όπως συμφωνηθεί συγκεκριμένη φόρμουλα που θα περιόριζε τυχόν αρνητικές επιπτώσεις για τις εταιρείες που θα επηρεάζονταν από τη νομοθεσία.
Οι «1900»
Σύμφωνα με τα όσα κατέθεσε το Υπουργείο Οικονομικών, οι επηρεαζόμενες κυπριακές οντότητες, οι οποίες εντοπίστηκαν αξιολογώντας στοιχεία του 2021 και του 2022 από βάση δεδομένων του Τμήματος Φορολογίας, ανέρχονται στις 1900.
Προχωρώντας σε άσκηση για τον υπολογισμό του δημοσιονομικού αντικτύπου, το Υπουργείο κατέληξε πως η εφαρμογή της οδηγίας θα οδηγούσε το 2026 σε αυξημένα κρατικά έσοδα της τάξεως των €200 - €250 εκατομμυρίων, εάν και εφόσον δεν υπήρχε καμία απώλεια από τις επηρεαζόμενες επιχειρήσεις.
Θα είναι όμως «αναίμακτη»;
Μιλώντας στο Economy Today, ο CEO του Invest Cyprus, Μάριος Τανούσης και ο Διευθυντής Επιχειρηματικής Ανάπτυξης και Οικονομίας της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ), Αντώνης Φραγκούδης παρουσιάζονται αισιόδοξοι ως προς το κεφάλαιο «φυγή».
«Δεν αναμένουμε πως η μελλοντική εφαρμογή του φορολογικού συντελεστή στο 15% για τις επηρεαζόμενες οντότητες θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα», σημειώνει ο κ. Τανούσης, με τον κ. Φραγκούδη να εκφράζει επίσης, την πεποίθηση πως δεν θα υπάρξει φυγή εταιρειών, εκτιμώντας πως εάν προκύψουν τέτοια φαινόμενα, αυτές οι εταιρείες θα είναι πολύ λίγες.
Ως κόρη οφθαλμού
Για τον κ. Τανούση η εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή Οδηγία είναι αδιαπραγμάτευτη. «Πρωτίστως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να σημειώσουμε πως η Κύπρος οφείλει και πρέπει να εναρμονίζεται πλήρως με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στην εικόνα και τη φήμη της. Ειδικότερα, σε σχέση με οδηγίες που συνδέονται άμεσα και με διεθνείς επενδύσεις η ανάγκη αυτή καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική», τονίζει.
Θέση με την οποία ταυτίζεται και ο Υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, ο οποίος σε επιστολή που απέστειλε με τη μορφή του κατεπείγοντος, προς την Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών πριν από τη συνεδρία της 21ης Νοεμβρίου υπογράμμισε πως «η απουσία ορθής και έγκαιρης εναρμόνισης της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Οδηγία, συνοδεύεται με τον κίνδυνο διασυρμού του ονόματος της χώρας ως φορολογικός παράδεισος, σε μια εποχή που γίνονται προσπάθειες για αντιμετώπιση συστάσεων της Ε.Ε. στα πλαίσια του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για αποσύνδεσή μας με τον χαρακτηρισμό ως δικαιοδοσία επιθετικών φορολογικών πρακτικών».
Επιπρόσθετα, ο Μάκης Κεραυνός προειδοποίησε πως «δεν πρέπει να αγνοηθούν οι συστημικές επιδράσεις που θα επέλθουν στις αξιολογήσεις μας από τους οίκους αξιολόγησης και τυχόν υποβάθμισή μας, με αντίκτυπο στην ευρύτερη οικονομία».
Ώρα για ασκήσεις επί χάρτου
Αναφερόμενος στην «επόμενη μέρα», ο CEO του Invest Cyprus ξακαθαρίζει πως η όλη εξέλιξη είναι σημαντικό να ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης, καθώς, όπως επισημαίνει «σε καμία περίπτωση δεν θα θέλαμε να επηρεαστούν αρνητικά οι ξένες επενδύσεις».
Την ίδια ώρα, προσθέτει πως θα πρέπει να γίνουν «ασκήσεις επί χάρτου» από πλευράς αρμόδιων φορέων προκειμένου να διαπιστωθεί σε ποιους τομείς θα μπορούσαν να δοθούν περισσότερα οφέλη ή άλλες ελαφρύνσεις, λειτουργώντας ως αντιστάθμισμα. «Μεταξύ άλλων, η παροχή περαιτέρω κινήτρων υπό τη μορφή φορο - εκπτώσεων ή απαλλαγών σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένους τομείς, είναι μία επιλογή που θα πρέπει να εξεταστεί», αναφέρει, υποδεικνύοντας πως σχετικές πρόνοιες ισχύουν σήμερα για νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις. «Αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλους κλάδους όπως της υγείας και της εκπαίδευσης. Η λειτουργία πανεπιστημιακών νοσοκομείων / κλινικών που θα διαθέτουν κλίνες και σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό θα ήταν για παράδειγμα, μία εξέλιξη που θα αναβάθμιζε τον τομέα της υγείας στη χώρα μας», συμπληρώνει, προσθέτοντας πως θα μπορούσε να διερευνηθεί η διοχέτευση περισσότερων χρηματοδοτήσεων προς αυτή την κατεύθυνση, μέσω και ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Από την άλλη, η ΟΕΒ με επιστολή που απέστειλε τον Οκτώβριο στον Υπουργό Οικονομικών, επισήμαινε πως, ενώ αντιλαμβάνεται τη σημασία της Οδηγίας, θεωρεί πως η Κύπρος θα πρέπει να ζητήσει επανεκτίμηση του όλου πλαισίου, επικαλούμενη, μεταξύ άλλων, το ότι μέχρι σήμερα «λιγότερο από το ήμισυ των χωρών έχει αποφασίσει να εφαρμόσει την παγκόσμια φορολογική συμφωνία του ΟΟΣΑ», αλλά και την απόφαση του Κογκρέσου να μη συναινέσει σε αυτή χαρακτηρίζοντάς την ως «άδικη και ανεφάρμοστη παγκόσμια φορολογική συμφωνία».
Παράλληλα, υποστήριζε πως ως επηρεαζόμενη χώρα, η Κύπρος όφειλε να υποδείξει ότι το πλαίσιο πρέπει να περιλαμβάνει ταυτόχρονη υιοθέτηση ελάχιστου επιπέδου φορολογίας σε όλες τις χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα είναι ορατός ο κίνδυνος για στρέβλωση των ίσων όρων ανταγωνισμού με αρνητικές παρενέργειες επί της κυπριακής Οικονομίας.
Θέση την οποία ο Μάκης Κεραυνός απέρριψε, παραθέτοντας σειρά επιχειρημάτων και καταλήγοντας πως η πρόταση της ΟΕΒ «δεν έχει οποιαδήποτε υπόσταση με βάση το δίκαιο της Ε.Ε.».
Αναζητούνται εναλλακτικές και καλές πρακτικές
Σε μία παράλληλη εξέλιξη, το Υπουργείο Οικονομικών προχώρησε πάντως σε προκαταρκτική έρευνα αναφορικά με τα μέτρα που λήφθηκαν από άλλα κράτη – μέλη της Ε.Ε., εντοπίζοντας πως χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία και η Πολωνία έχουν υιοθετήσει «ενδεδειγμένη επιστρεπτέα πίστωση φόρου», προσφέροντας στοχευμένα κίνητρα κυρίως σε επενδύσεις στους τομείς της καινοτομίας, έρευνας και ανάπτυξης.
Ο Μάκης Κεραυνός συμφώνησε πως το Υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να προβεί σε σχεδιασμούς για τη διοχέτευση κρατικών εσόδων προς ενίσχυση συγκεκριμένων τομέων, σύμφωνα με τα δεδομένα της κυπριακής οικονομίας.
Νεότερα εντός του 2025
Μάλιστα το Υπουργείο Οικονομικών, προτίθεται, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στην επιστολή του, να εντάξει εντός του 2025 την επαναξιολόγηση και τον σχεδιασμό δυνητικών κινήτρων και της μορφής που μπορούν να πάρουν, χωρίς να υπονομεύουν τους κανόνες του Πυλώνα 2.
«Το κλειδί είναι να διασφαλίζουμε πως πάντοτε θα είμαστε σε σύμπλευση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, προστατεύοντας ταυτόχρονα, τις ξένες επενδύσεις και παρέχοντας τα απαραίτητα κίνητρα για την προσέλκυση νέων», δηλώνει από την πλευρά του ο Μάριος Τανούσης.
Το «ναυτιλιακό»
Σημαντικό κομμάτι στην εξίσωση αποτελούν οι ναυτιλιακές εταιρείες, αφού αρκετές είναι εκείνες που διατηρούν την έδρα τους στην Κύπρο και είτε είναι μέλη πολυεθνικών ομίλων είτε είναι εγχώριες επιχειρήσεις και τα έσοδά τους ξεπερνούν τα €750 εκατομμύρια.
Το Υπουργείο Οικονομικών, σε γραπτό του υπόμνημα, εξηγεί πως τόσο κατά το στάδιο των συζητήσεων της Οδηγίας όσο και κατόπιν της έκδοσής της, έγιναν επισταμένες προσπάθειες από το Υπουργείο για συμπερίληψη στην εξαίρεση από το διεθνές ναυτιλιακό εισόδημα και του εισοδήματος που προκύπτει από την πλοιοδιαχείρηση.
Δυστυχώς, σημειώνει το Υπουργείο, οι προσπάθειες της Δημοκρατίας επέβησαν άκαρπες, καθώς μια τέτοια προσαρμογή θα ακύρωνε την καθολικότητα και ομοιομορφία των παγκόσμιων κανόνων, με σοβαρά προβλήματα αναγνώρισης των αντίστοιχων ευρωπαϊκών κανόνων για τον Πυλώνα 2.
Πιο αναλυτικά, το άρθρο 17 της Οδηγίας αναφέρει πως «λόγω του εξαιρετικά ευμετάβλητου χαρακτήρα και της μεγάλης διάρκειας του οικονομικού κύκλου του τομέα της ναυτιλίας, ο εν λόγω τομέας υπόκειται παραδοσιακά σε εναλλακτικά ή συμπληρωματικά φορολογικά καθεστώτα στα κράτη μέλη. Προκειμένου να μην υπονομεύεται αυτό το σκεπτικό πολιτικής και να επιτρέπεται στα κράτη μέλη να συνεχίσουν να εφαρμόζουν ειδική φορολογική μεταχείριση στον τομέα της ναυτιλίας, σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές και τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, θα πρέπει να εξαιρείται από το σύστημα το διεθνές ναυτιλιακό εισόδημα».
Ενώ εξαιρείται το διεθνές ναυτιλιακό εισόδημα εντούτοις, δεν περιλαμβάνεται ρητή εξαίρεση της πλοιοδιαχείρισης (ship management), με αποτέλεσμα να υπόκειται σε επιβολή του πραγματικού ελάχιστου φορολογικού συντελεστή ύψους 15%.
Αξίζει να σημειωθεί πως από τις 140 δικαιοδοσίες – μέλη που δεσμεύτηκαν να εφαρμόσουν τον «Πυλώνα 2», οι 40 έχουν ήδη μεταφέρει στο έννομο δίκαιο τους σχετικούς κανόνες, ενώ 18 βρίσκονται στο στάδιο της διαβούλευσης της οικείας νομοθεσίας και έχουν ανακοινώσει την πρόθεσή τους για εφαρμογή. «Σχεδόν όλες οι υπό αναφορά δικαιοδοσίες (συμπεριλαμβανομένης και της Ε.Ε.) αποτελούν μεγάλες οικονομίες και επιχειρηματικά / χρηματοοικονομικά κέντρα.
Στον αντίποδα, 83 δικαιοδοσίες δεν φαίνεται να προβαίνουν σε εφαρμογή των κανόνων, με την πλειοψηφία εξ αυτών να εντάσσεται είτε στην κατηγορία των αναπτυσσόμενων χωρών ή δεν αποτελούν επιχειρηματικά / χρηματοοικονομικά κέντρα ή βρίσκονται στη «μαύρη» λίστα της Ε.Ε. με τις μη συνεργάσιμες δικαιοδοσίες, αλλά και στην αντίστοιχη λίστα του ΟΟΣΑ για σκοπούς φορολογικής διαφάνειας και καταπολέμησης της τρομοκρατίας και ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Ανάμεσα στις «εξαιρέσεις» οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Ινδία και η Κίνα.
Διαβάστε επίσης: Έσπασε -ήδη- νέο ρεκόρ η επιβατική κίνηση το 2024