της Άννας Μαρίας Ευτυχίου
Το πιο σημαντικό -ίσως- νομοθέτημα (πρόκειται για Κανονισμό της ΕΕ), που εγκρίθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο τον περασμένο Φεβρουάριο, ήταν ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που αποσκοπεί να βοηθήσει τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας του covid-19.
Ο Κανονισμός σχετικά με τους στόχους, τη χρηματοδότηση και τους κανόνες για την πρόσβαση στον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εγκρίθηκε με 582 ψήφους υπέρ, 40 κατά και 69 αποχές. Ο Μηχανισμός αυτός αποτελεί μέχρι σήμερα τη σημαντικότερη συνιστώσα της δέσμης μέτρων ανάκαμψης «NextGeneration EU», ύψους 750 δις ευρώ.
Ο Μηχανισμός θα χρηματοδοτήσει εθνικές επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις για τον μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας και θα αποτελέσει το κύριο εργαλείο της ΕΕ για την ανάκαμψη από την κρίση του COVID-19.
Μιλώντας στη «Σημερινή της Κυριακής», ο ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ, Κώστας Μαυρίδης, εξήγησε πως, δυστυχώς, οι οικονομικές επιπτώσεις που έφερε η πανδημία του κορωνοϊού σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο είναι τεράστιες.
Μετά από δική του προσωπική μάχη, αφού υπήρξε εξαρχής ο διαπραγματευτής της Πολιτικής του Ομάδας και έπαιξε βασικό ρόλο για τη στήριξη της Κύπρου μέσω σκληρών διαπραγματεύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπεγράφη τελικά ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από τον οποίο η Κύπρος εξασφαλίζει "οικονομική ένεση".
- Τι είναι ουσιαστικά ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας;
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ύψους €672,5 δισεκατομμυρίων δημιουργήθηκε από την ΕΕ ειδικά για την οικονομική στήριξη των κρατών-μελών στη διαχείριση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας, στοχεύοντας ταυτόχρονα να καταστήσει τις οικονομίες και τις κοινωνίες της ΕΕ πιο ανθεκτικές σε μελλοντικές κρίσεις. Αποτελεί το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ από την ύπαρξή της και τον πυρήνα στην προσπάθεια ανάκαμψης των οικονομιών στην ΕΕ από την πανδημία, με έμφαση στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
- Ποιος ο κύκλος των διαπραγματεύσεων;
Ο κύκλος ξεκίνησε με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Ιούλιος 2020) για δημιουργία του Μηχανισμού. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν έπειτα στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου καταλήξαμε σε κοινή θέση και κατόπιν προχωρήσαμε σε τριλόγους (Ευρωκοινοβούλιο, Συμβούλιο και Ευρωπαϊκή Επιτροπή) για τη διαμόρφωση του τελικού κειμένου, το οποίο εγκρίθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο τον Φεβρουάριο (2021). Δεδομένης της γραφειοκρατίας στην ΕΕ, η όλη διαδικασία ολοκλήρωσης του Μηχανισμού υπήρξε εξπρές. Τώρα είναι η ώρα των κρατών-μελών να υποβάλουν τις προτάσεις τους, σύμφωνα με τις προτεραιότητές τους και τις ανάγκες τους στο καθορισμένο πλαίσιο του εν λόγω Μηχανισμού.
- Επειδή ελάβατε μέρος στις διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση του τελικού κειμένου, εκτιμάτε ότι υπήρξε βελτίωση από το αρχικό κείμενο όπως προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ποια ήταν η συμβολή του Ευρωκοινοβουλίου;
Οι διαπραγματεύσεις ήταν δύσκολες, πολύωρες και έντονες, ενίοτε και εξουθενωτικές, γεγονός που επιβεβαιώνει και τη σημαντικότητα αυτού του Μηχανισμού. Παρ’ όλα αυτά, ως Ευρωκοινοβούλιο καταφέραμε να βελτιώσουμε την αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρά τη σθεναρή αντίσταση από το Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπείτο από τη Γερμανική Προεδρία, γνωστή για την ακαμψία σε οικονομικά θέματα. Αναφέρω ενδεικτικά τις ακόλουθες βελτιώσεις: ενσωμάτωση κοινωνικής και έμφυλης διάστασης, εισαγωγή πρόνοιας για αναδρομικότητα που καλύπτει έργα που ξεκίνησαν από 1η Φεβρουαρίου 2020, άμεση προκαταβολή 13%, επίβλεψη της διαδικασίας εφαρμογής των προνοιών του κανονισμού με ενδιάμεση ανασκόπηση στα 2 χρόνια, και αρκετά άλλα. Διευρύναμε επίσης τους τομείς πολιτικής με την εισαγωγή 6 πυλώνων: 1) Την πράσινη μετάβαση, 2) τον ψηφιακό μετασχηματισμό, 3) την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, 4) την κοινωνική και εδαφική συνοχή, 5) την υγεία και ανθεκτικότητα και 6) πολιτικές για την επόμενη γενιά, παιδιά και νέους, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων.
- Με την ουσιαστική βελτίωση, όπως μας περιγράψατε, λόγω της παρέμβασης του Ευρωκοινοβουλίου, ποια θα είναι η μορφή των χορηγήσεων, δηλαδή παροχή επιχορήγησης και όχι χρέους;
Από το σύνολο των €672,5 δισεκατομμυρίων, ποσό €312.5 δις είναι σε μορφή επιχορήγησης προς τα κράτη και το υπόλοιπο ποσό, €360 δισεκατομμύρια υπό μορφή χρέους/δανείου».
- Έχετε αναφερθεί σε παρεμβάσεις σας στον Μηχανισμό ως ένα ιστορικό βήμα. Γιατί;
Για να εκτιμήσει κανείς τη σημασία του Μηχανισμού, πρέπει να αναλογιστεί από πού ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις και πού καταλήξαμε. Αναφέρω δύο πρωτοφανή στοιχεία, που ήταν αδιανόητα πριν από μερικούς μήνες:
α) H ΕΕ δανείζεται το συνολικό ποσό (μέσω της Ευρ. Επιτροπής) το οποίο παραχωρεί στον Μηχανισμό και δεν δανείζονται τα κράτη ξεχωριστά. Δεν ονομάστηκε Ευρω-ομόλογο, όπως ήταν το αίτημα κρατών-μελών του ευρωπαϊκού νότου, αλλά ουσιαστικά έτσι λειτουργεί. Απλώς, η ΕΕ εξασφαλίζει τους καλύτερους δυνατούς όρους (π.χ. χαμηλό επιτόκιο), τους οποίους επωφελούνται τα κράτη-μέλη.
β) Πρόκειται για το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ μέχρι τώρα, αλλά το πλέον σημαντικό είναι που ένα μεγάλο ποσοστό της χρηματοδότησης, €312.5 δισεκατομμύρια, προς τα κράτη είναι σε μορφή επιχορήγησης (δεν επιστρέφεται) και τα υπόλοιπα €360 δισεκατομμύρια υπό μορφή χρέους/δανεισμού.
- Αυτά που αναφέρετε αφορούν τα συνολικά ποσά και τον διαμοιρασμό. Στην πράξη, πώς θα λειτουργήσει ο σχετικός Μηχανισμός προς κάθε κράτος;
Κάθε κράτος υποβάλλει το δικό του Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με τη δέσμη μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τα έτη 2021-2023. Ουσιαστικά, κάθε κράτος θα υποβάλει το Σχέδιό του με βάση τις δικές του ανάγκες μέχρι τον Απρίλιο του 2021, το οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει και εγκρίνει στη βάση των κριτηρίων που έχουν καθοριστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε το κράτος να αντλήσει κονδύλια από τον Μηχανισμό. Για το Σχέδιο θα παραχωρούνται ποσά υπό μορφή χορηγίας (και όχι χρέους). Στη συνέχεια, εάν εξαντληθεί το ποσό χορηγίας που αναλογεί στο κάθε κράτος, θα μπορεί να αιτείται πρόσθετο ποσό υπό μορφή δανείου.
- Τώρα εξηγήστε μας ποιο είναι το ποσό που θα λάβει η Κύπρος και με ποια μορφή;
Στην Κύπρο αναλογεί κάτι περισσότερο από €1 δις (1,006,170) σε μορφή επιχορηγήσεων για την υλοποίηση των έργων που θα συμπεριληφθούν στο Κυπριακό Σχέδιο και θα εγκριθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τώρα, η πρωτοβουλία ανήκει στα κράτη. Η κυπριακή Κυβέρνηση θα πρέπει να υποβάλει το Σχέδιό της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για έγκριση μέχρι τον Απρίλιο 2021 με βάση τις ανάγκες της Κύπρου σε τομείς όπως υγεία, απασχόληση, τουρισμός, πολιτισμός κ.ά. Αυτό το Σχέδιο θα αφορά την επιχορήγηση και τυχόν δανεισμός θα είναι επιπρόσθετος. Κάθε κράτος μπορεί να λάβει άμεση προκαταβολή έως και 13% μετά την έγκριση των εθνικών σχεδίων του και επιπλέον, καλύπτονται αναδρομικά έργα που ξεκίνησαν από 1η Φεβρουαρίου 2020.
- Από το επίπεδο του κράτους, εξηγήστε μας πώς επωφελείται ο Κύπριος πολίτης;
Ο Κύπριος πολίτης επωφελείται από τον τρόπο που η Κυβέρνηση θα επιλέξει να αξιοποιήσει τη χρηματοδότηση που θα λάβει. Αυτό εμπεριέχει δυο συνιστώσες: 1. Η επιλογή των τομέων και των έργων που θα συμπεριληφθούν στο Σχέδιο και 2. ο τρόπος που θα διατεθούν/επενδυθούν τα ποσά. Επισημαίνω πόσο σημαντικό είναι να επωφεληθούν εκείνοι που έχουν άμεση ανάγκη διάσωσης και το πολλαπλασιαστικό όφελος που πρέπει να προκύψει από τέτοιου είδους επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, ένα μεγάλο ποσό θα δαπανηθεί σε έργα που θα δημιουργούν άμεσα θέσεις απασχόλησης, θα αυξάνουν τον όγκο εργασίας σε εταιρείες, μικρές μέχρι μεγάλες, θα δημιουργούν υποδομές για βελτίωση της παραγωγικότητας και του ανταγωνισμού.
- Στην πράξη, δηλαδή, η κύρια ευθύνη είναι του κράτους και ιδιαίτερα της Κυβέρνησης;
Υπερτονίζω ότι ως κράτος θα πρέπει να φροντίσουμε ώστε η αξιοποίηση της ευρωπαϊκής στήριξης να απευθύνεται σε αυτούς που έχουν άμεση ανάγκη στήριξης και με διαφανείς διαδικασίες. Αυτό είναι πρωτίστως ευθύνη της Κυβέρνησης. Εν ολίγοις, να μην περιοριστεί η πρόσβαση στους μεγάλους οργανισμούς που έχουν την τεχνογνωσία και την πρόσβαση στην εξουσία, αλλά και στους μικρούς και συνήθως αδικημένους που έχουν άμεση ανάγκη στήριξης, γιατί κρίνεται η επιβίωσή τους. Επιπλέον, τα κράτη θα πρέπει να ετοιμάσουν τις δράσεις τους σε διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους φορείς. Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να αφουγκραστούν τις ανάγκες της κοινωνίας, μέσα από μια ουσιαστική και όχι τυπική διαδικασία, ώστε αυτό να αντικατοπτρίζεται στις προτεραιότητές τους.
- Εξηγήστε μας και την ειδική αναφορά για νησιά, όπως η Κύπρος, που συμπεριλήφθηκε στον Κανονισμό.
Κατόπιν δικής μου πρότασης, στο τελικό κείμενο της συμφωνίας υπάρχει ειδική αναφορά για τα νησιά και τις απομονωμένες περιοχές, και την ανάγκη για μεγαλύτερη προσοχή από την ΕΕ λόγω των ιδιαιτεροτήτων που αντιμετωπίζουν. Μπορούμε να αντιληφθούμε τη σημασία της συμπερίληψης μιας τέτοιας αναφοράς σε τέτοιου μεγέθους χρηματοδοτικό εργαλείο.
- Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι ενδέχεται να επεκτείνει τη «γενική ρήτρα διαφυγής» μέχρι το 2022, για την οποία γίνεται πολύς λόγος. Γιατί είναι τόσο σημαντική τελικά αυτή η ρήτρα και πώς επηρεάζει τους πολίτες;
Οι οικονομικοί δείκτες των κρατών διέπονται από ένα καθορισμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο, π.χ. το κρατικό χρέος. Η γενική ρήτρα διαφυγής (“general escape clause”) ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2020 και επιτρέπει την ευελιξία των κρατικών οικονομικών δεικτών. Εν μέσω της πρωτοφανούς κρίσης, ειδικά το χρέος πολλών κρατών-μελών έχει υπερβεί (διαφύγει) τα καθορισμένα όρια και τέθηκε σε προσωρινή ισχύ μια γενικότερη ανοχή. Όπως σωστά αναφέρετε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη συνέχιση εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής μέχρι το τέλος του 2022 και αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα. Η τελική απόφαση θα ανακοινωθεί τους επόμενους μήνες, με βάση νεότερα οικονομικά στοιχεία.
Είναι ένα εξαιρετικά καίριο ζήτημα, γιατί η επέκταση της γενικής ρήτρας διαφυγής είναι απαραίτητη για να έχουν τη δυνατότητα ανάκαμψης οι οικονομίες των κρατών -μελών μέσω επενδύσεων και να μπορέσουν έτσι τα χρήματα που θα αξιοποιηθούν από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Σταθερότητας να αποφέρουν αποτελέσματα. Ταυτόχρονα, όμως, πιστεύω και προς τούτο επιχειρηματολογώ συχνά στην ΕΕ, ότι θα πρέπει να προχωρήσουμε στην αναθεώρηση του γενικότερου πλαισίου, δηλαδή του «Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης», για να προσαρμοστεί στην υφιστάμενη πραγματικότητα. Με απλά λόγια, αν η ρήτρα γενικής διαφυγής απενεργοποιηθεί και συνεχίζεται να εφαρμόζεται το Σύμφωνο Σταθερότητας ως έχει, τότε τα κράτη-μέλη θα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε πολιτικές λιτότητας και περικοπές για να συμμορφωθούν με τους δημοσιονομικούς δείκτες που έχουν καθοριστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε ομαλές συνθήκες και να αποφύγουν την επιβολή κυρώσεων.
Αυτή η πρωτοφανής κρίση με καταστροφικές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία, απαιτεί πρωτοφανή μέτρα, που να αντικατοπτρίζονται στην πράξη. Αναμένουμε λοιπόν και είναι σημαντικό, τους επόμενους μήνες να παρθούν οι σωστές αποφάσεις από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
ΠΗΓΗ: Σημερινή