Κ. Μαρκίδης: Χρειάζεται μυαλό και θέληση, όχι χρήματα

Εκτιμά ότι η Κύπρος διαθέτει αρκετά από τα απαραίτητα χαρακτηριστικά ώστε να «παράγει» καλή επιχειρηματικότητα.

Του Χρήστου Μιχάλαρου

Στο δίπτυχο «μυαλό και θέληση» εντοπίζει το συστατικό της επιτυχίας και του μέλλοντος στην επιχειρηματικότητα ο διακεκριμένος Κύπριος Κωνσταντίνος Μαρκίδης, καθηγητής και κάτοχος της έδρας Robert Bauman για θέματα στρατηγικής και ηγεσίας στο London Business School.

Μιλώντας στο Economy Today, ο κος Μαρκίδης εκτιμά ότι η Κύπρος διαθέτει αρκετά από τα απαραίτητα χαρακτηριστικά ώστε να «παράγει» καλή επιχειρηματικότητα, μεταξύ αυτών η εφευρετικότητα, οι ηγετικές προσωπικότητες και το υψηλό επίπεδο μόρφωσης.

Επισημαίνει, ωστόσο, πως στην κυπριακή κοινωνία δρουν κατασταλτικοί παράγοντες, οι οποίοι λειτουργούν ως βαρίδια τα οποία τραβούν προς τα κάτω τους νέους, μη αφήνοντάς τους να ανοίξουν τα φτερά τους, να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και να διακριθούν. Το συνονθύλευμα αυτό ο ίδιος το ονομάζει «κακό περιβάλλον». Ο όρος επί της ουσίας περιλαμβάνει κοινωνικές παθογένειες, όπως την κακή μαζική ψυχολογία, το ρουσφέτι, την κομματοκρατία και την επιλογή προσώπων βάσει λανθασμένων κριτηρίων.

Τέλος, μιλάει για το νέο του βιβλίο, το οποίο διερευνά πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνολογίες της κοινωνικής εποχής, καθώς και νέα επιχειρηματικά μοντέλα για την επίλυση μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων, όπως η φτώχεια, ο υποσιτισμός, οι ασθένειες κλπ.

Σύμφωνα με τον κο Μαρκίδη, το βάρος πρέπει να πέσει στον κάθε ιδιώτη ξεχωριστά, ο οποίος μέσω των νέων τεχνολογιών μπορεί να συμβάλει στην ανατροπή ενός κακού συστήματος που λειτουργεί προβληματικά ελέω περιορισμένων πόρων.

Κύριε Καθηγητά, ζείτε στο εξωτερικό από το 1981 κι ως εκ τούτου έχετε παρακολουθήσει όλους τους κύκλους της κυπριακής οικονομίας εκ του μακρόθεν. Νιώθετε ότι αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να βλέπετε πιο νηφάλια όσα συμβαίνουν εδώ;

Δεν ξέρω αν αυτό το γεγονός μού δίνει άλλη οπτική γωνία, αλλά επειδή όσα γίνονται στην κυπριακή οικονομία τα βλέπω και σε άλλες χώρες του εξωτερικού, δε νιώθω ότι συμβαίνει κάτι το ιδιαίτερο. Τα γεγονότα του χρηματιστηρίου το 1998-1999 με τις φούσκες τα είχαμε δει και αλλού. Ίσως, λοιπόν, το ότι ζω στο εξωτερικό μού δίνει τη δυνατότητα να συγκρίνω καλύτερα.

Θεωρείτε ότι η κυπριακή οικονομία έχει κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών;

Συνήθως μας αρέσει να κατηγορούμε και να λέμε ότι προβλήματα όπως η διαφθορά συμβαίνουν μόνο στην Κύπρο. Κοιτάξτε, η Κύπρος είναι ένα μικρό νησάκι που πήρε την ανεξαρτησία του το 1960 και θα μπορούσε να έχει γίνει άλλη μια «Μπανανία» όπως έγιναν όλες οι άλλες αποικίες της Αγγλίας ή της Γαλλίας. Κατάφερε όμως και προόδευσε. Ταυτόχρονα, τα επόμενα 50 χρόνια, είχαμε μεγάλες καταστροφές, όπως η τουρκική εισβολή του 1974 ή η οικονομική κρίση του 2012, αλλά η Κύπρος ανταπεξήλθε και με το παραπάνω. Το συγκριτικό πλεονέκτημα των Κυπρίων ήταν καταρχήν ότι πρόκειται για έναν εφευρετικό λαό. Πάντα κάτι βρίσκουμε να κάνουμε για να ξεπεράσουμε τα προβλήματα. Δεύτερον, ο λαός έχει σημαντική μόρφωση, παράλληλα με δίψα για μόρφωση. Ξέρω, θα πείτε ότι αυτό ίσως αλλάζει με τον καιρό, αλλά, αν κοιτάξουμε τα στοιχεία, μέχρι πριν 20 χρόνια το ποσοστό των αποφοίτων που πήγαιναν να σπουδάσουν στο εξωτερικό τοποθετούσε την Κύπρο στο top 5 του κόσμου. Αν αλλάξει αυτό, η ζημιά θα φανεί στα επόμενα 20-30 χρόνια.

Το λέτε αυτό σε μια περίοδο κατά την οποία οι συζητήσεις για την ποιότητα της Παιδείας στην Κύπρο δίνουν και παίρνουν.  

Αυτό, συμφωνώ, είναι ανησυχητικό για την Κύπρο. Αλλά τα ίδια λένε κι άλλοι λαοί για την Παιδεία τους, όπως οι Γάλλοι. Πάντως, το γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά αναγκάζονται να μετακομίσουν στο εξωτερικό για να σπουδάσουν είναι πολύ θετικό, καθώς έτσι βλέπουν πώς δουλεύουν άλλες κοινωνίες. Το χειρότερο για την Κύπρο δεν είναι το σύστημα Παιδείας, αλλά αυτό που αποκαλούμε «περιβάλλον». Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το «περιβάλλον» επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά κατά 70%. Όταν λέμε περιβάλλον, εννοούμε την κουλτούρα, τα κίνητρα που δίνονται, οι αρχές, οι αξίες κλπ. Επί της ουσίας, αυτό ως σύνολο αποφασίζει πού θα κινηθεί ο καθένας. Στην Κύπρο, το «περιβάλλον» της κοινωνίας μας δεν είναι το καλύτερο δυνατό για να μάς επιτρέψει να κάνουμε αυτό που πρέπει και να καταφέρουμε όσα μπορούμε βάσει της μόρφωσης και του μυαλού που έχουμε ως Κύπριοι. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα.

Λέτε ότι το «περιβάλλον» λειτουργεί περιοριστικά λοιπόν.

Ασφαλώς. Είναι το γεγονός ότι πρόκειται για μια μικρή κοινωνία, όπου ο ένας γνωρίζει τον άλλο. Στο εξωτερικό, όπου οι κοινωνίες είναι πολύ μεγαλύτερες, ο εργοδότης για παράδειγμα θα κοιτάξει τα προσόντα σου και βάσει αυτών θα προαχθείς. Εδώ, το ρουσφέτι λειτουργεί: βοηθάει ο κουμπάρος, ο θείος, ο παππούς και τελικά κάποιοι προάγονται σε θέσεις κλειδιά. Έπαιξε ρόλο και ο πόλεμος, αλλά και η τουρκοκρατία. Σκεφτείτε ότι η Κύπρος υπήρξε αποικία για πολλούς αιώνες κι αυτό δημιούργησε έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Επίσης, είναι και το άλλο: στην Κύπρο τα κόμματα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Σε ποια άλλη χώρα -πλην της Ελλάδας- βλέπεις τα κόμματα να κανονίζουν θέσεις; Είναι λοιπόν ένας συνδυασμός παραγόντων. Το κακό «περιβάλλον», λοιπόν, είναι κατά τη γνώμη μου το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Κύπρο και στην Ελλάδα, καθώς δεν αφήνει καλά και μορφωμένα παιδιά να κάνουν αυτό που πρέπει.

Είναι γεγονός όμως ότι αν δεν υπήρχε ένας τέτοιος «σφιχτός» κοινωνικός ιστός σε Κύπρο και Ελλάδα, η κρίση θα είχε αφήσει πολύ βαθύτερες ουλές. Ότι δηλαδή λειτούργησε ως «μαξιλαράκι» για να βοηθήσει ο ένας τον άλλο και να μην υπάρξει ολοκληρωτική καταστροφή.

Δεν αντιλέγω, αυτό το «περιβάλλον» έχει και κάποια καλά. Τα πάντα έχουν τη θετική και την αρνητική τους πλευρά. Όντως, πολλές φορές αυτός ο οικογενειακός κύκλος βοηθάει.

Για παράδειγμα η Κύπρος δεν έχει άστεγους.

Σωστό. Από την άλλη, αν είχαμε και λίγους άστεγους, ίσως να υπήρχε περισσότερο κίνητρο κάποιοι να βγουν έξω και να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Επειδή υπάρχει η οικογένεια η οποία βοηθάει και προστατεύει, ο κόσμος είναι πιο άνετος.

Τι πιστεύετε ότι κινητοποιεί σήμερα τον μέσο Κύπριο ώστε να προσπαθήσει και να προοδεύσει; Τα λεφτά; Το πρεστίζ; Η προοπτική κάποιας εξουσίας; Κάτι άλλο;

Αν οι νέοι Κύπριοι είναι όπως οι νέοι του εξωτερικού, για τους οποίους υπάρχει σχετική έρευνα, το κίνητρο δεν είναι τόσο τα λεφτά, η φήμη και η εξουσία, αλλά το γεγονός ότι θέλουν να κάνουν κάτι καλό με τη ζωή τους. Στην Αγγλία το λέμε «sense of purpose». Αυτό, σε σχέση με το παρελθόν έχει αλλάξει. Σκεφτείτε ότι για τους γονείς μας το μόνο κίνητρο ήταν τα χρήματα, ώστε να μπορέσουν να φτιάξουν και να συντηρήσουν μια οικογένεια. Τώρα που υπάρχει η οικονομική άνεση και η οικογενειακή στήριξη, οι νέοι έχουν στο μυαλό τους ότι, ακόμα κι αν δεν βρουν δουλειά, υπάρχει ένας μπαμπάς και μια μαμά να βοηθήσουν και δεν υπάρχει πλέον αυτή η πίεση. Θέλουν νόημα γιατί να σπαταλήσουν τα επόμενα 50 χρόνια της ζωής τους κάνοντας μια δουλειά.

Ποιο νόημα βλέπετε να δίνει στους νέους η κυπριακή κοινωνία;

Δεν είναι η κοινωνία που το δίνει, είναι κάτι προσωπικό. Αρχικά υπάρχει η εσωτερική τάση και μετά ο νέος σηκώνει το κεφάλι και βλέπει την κοινωνία και σκέφτεται ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να καταφέρει να κάνει κάτι. Γι’ αυτό και οι νέοι μας έρχονται στο εξωτερικό, το Λονδίνο είναι γεμάτο από παιδιά της Ελλάδας και της Κύπρου. Γιατί; Διότι βλέπουν ότι, για να κάνουν κάτι καλό στη ζωή τους, μόνο στο εξωτερικό βρίσκουν τις συνθήκες.

Η δική σας συγγραφική δράση επικεντρώνεται στα εξής: στρατηγική, καινοτομία, επιχειρηματικότητα και ηγεσία. Τι λείπει από την Κύπρο;

Η καινοτομία είναι αδύναμη στην Κύπρο. Όσον αφορά στην ηγεσία, αυτή υπάρχει, είτε καλή είτε κακή. Στην επιχειρηματικότητα έχουμε, πιστεύω, πολλές ηγετικές προσωπικότητες, οι οποίες σε μια μικρή χώρα κατάφεραν να χτίσουν μεγάλες εταιρίες και πολεμούν πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για να τα καταφέρουν αυτοί οι επιχειρηματίες, θα πρέπει να έχουν καλή στρατηγική. Μπορεί να μην έχουμε μεγάλες στρατηγικές όπως η Amazon και το Facebook, αλλά έχουμε τον τρόπο μας, ο οποίος αποδίδει.

Μπορεί να έχουμε συγκεκριμένα παραδείγματα που τα κατάφεραν, αλλά σε γενικές γραμμές στην κοινωνία υπάρχουν αυτά τα χαρακτηριστικά;

Υπάρχουν τα χαρακτηριστικά, αλλά μένουν χαμηλά, δεν αναπτύσσονται λόγω του «περιβάλλοντος». Γενικώς, η φιλοσοφία μου ξεκινάει από το ότι ο άνθρωπος είναι καλός και το κατά πόσο θα κάνει κάτι καλό ή κάτι κακό, εξαρτάται από το «περιβάλλον».

Αυτή την περίοδο εργάζεστε πάνω σε ένα νέο βιβλίο το οποίο διερευνά πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνολογίες της κοινωνικής εποχής, καθώς και νέα επιχειρηματικά μοντέλα για την επίλυση μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων, όπως η φτώχεια, ο υποσιτισμός και οι ασθένειες.

Υπάρχουν καινούργιες τεχνολογίες και νέα επιχειρηματικά μοντέλα τα οποία μας επιτρέπουν να κάνουμε πράγματα τα οποία δεν μπορούσαμε να κάνουμε παλιά. Για παράδειγμα, ένας οργανισμός που εξετάζω έχει φτιάξει μια πλατφόρμα που συνδέει παιδιά πρώτης και δευτέρας τάξης γυμνασίου με μεγαλύτερα παιδιά. Εκεί που τα παιδιά της πρώτης και της δευτέρας είναι αδύναμα, έρχονται μέσω της πλατφόρμας και βρίσκουν παιδιά μεγαλύτερων τάξεων που είναι καλύτερα και είναι διατεθειμένα να θυσιάσουν λίγο από τον χρόνο τους και ζητούν βοήθεια. Αυτό ξεκίνησε στη Βιέννη κι έχει απλωθεί σε άλλες χώρες. Το ίντερνετ είναι μια νέα τεχνολογία, η οποία μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε μια νέα πλατφόρμα που συνδέει τις ανθρώπινες ανάγκες με κάποιους που μπορούν να τις ικανοποιήσουν. Χωρίς λεφτά, χωρίς τίποτα. Τέτοιες πλατφόρμες μπορείς να δεις σε διάφορους τομείς, όπως η ιατρική ή οι δουλειές του σπιτιού.

Μέχρι σήμερα τον συγκεκριμένο ρόλο στις περισσότερες περιπτώσεις τον είχαν οι κρατικές δομές, οι οποίες με αυτό τον τρόπο μάλλον παρακάμπτονται.

Ακριβώς.

Θεωρείτε ότι το κράτος απέτυχε στο να διασφαλίσει αυτή τη μεσολάβηση;

Δεν μπορώ να πω ότι έχει αποτύχει, αλλά, αν κοιτάξετε αυτή τη στιγμή στις ανεπτυγμένες χώρες, το 20%-30% του εθνικού πλούτου σπαταλιέται στον τομέα της Υγείας. Τα έξοδα αυτά αυξήθηκαν με ραγδαίους ρυθμούς τα τελευταία 15-20 χρόνια. Αυτό συνέβη επειδή πλέον ο κόσμος ζει πολύ περισσότερα χρόνια σε σχέση με το παρελθόν, την ώρα που οι περισσότερες ασθένειες ξεκινούν μετά τα 50 χρόνια ζωής. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε απεριόριστους πόρους. Δεν είναι ότι απέτυχε το κράτος, λοιπόν, απλώς έφτασε στο σημείο να πει «δεν έχω άλλα λεφτά».

Είναι όντως πρόβλημα πόρων ή πρόβλημα τού πώς διαχειρίζεται τους υπάρχοντες πόρους;

Είναι και τα δύο, αλλά πιστεύω ότι είναι κυρίως το πρώτο. Ο πληθυσμός πολλαπλασιάζεται ραγδαία και όλοι θέλουν φάρμακα και ιατρική περίθαλψη. Το κράτος φτάνει σε ένα σημείο που δεν μπορεί πλέον να ανταπεξέλθει. Βεβαίως, είναι γεγονός ότι και οι πόροι δεν διατίθενται αποτελεσματικά.

Τι άλλο θα διαβάσουμε στο βιβλίο;

Δείχνω πώς μπορεί ένας ιδιώτης να αλλάξει τον κόσμο. Τι εννοώ; Όλοι ενδιαφέρονται να λύσουν κοινωνικά προβλήματα, αλλά τελικά δεν έχουν χρόνο. Ας πούμε ότι εγώ είμαι ενάντια στην κακοποίηση των ζώων και θέλω να βοηθήσω σε αυτό. Όμως, λόγω της δουλειάς και της οικογένειάς μου, δεν έχω τον χρόνο. Αυτές οι τεχνολογίες σού επιτρέπουν να προσφέρεις έστω και 1-2 ώρες την εβδομάδα κι αν μαζευτεί πολύς κόσμος ο οποίος να δουλεύει συντονισμένα, το πρόβλημα θα μπορέσει να λυθεί.

Άρα μιλάτε για έναν τρόπο καλύτερης οργάνωσης της συνεργασίας.

Αποκεντροποίηση. Αντί να βασίζεσαι σε έναν φορέα ο οποίος θα αναλάβει να λύσει το πρόβλημα, ξαφνικά έχεις πολύ κόσμο να δουλεύει γι’ αυτό. Αυτές οι τεχνολογίες δεν είναι ότι εξαφανίζουν τους μεσάζοντες, αλλά ενώνουν τον ένα με τον άλλο χρήστη και αποκεντρώνουν τη διαδικασία, ώστε κάθε ένας, προσφέροντας έστω και από μία ώρα, να μπορεί να αλλάξει το σύστημα.

Ακούγεται πολύ σύγχρονο και σίγουρα θα έβρισκε εφαρμογή σε μια χώρα της Βόρειας Ευρώπης, αλλά στη μικρή και Μεσογειακή Κύπρο ποια η πιθανότητα να «πιάσει» μια τέτοια διαδικασία;

Γιατί όχι; Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι σε χώρες όπως η Κύπρος και η Ελλάδα οι οποίοι θέλουν να προσφέρουν στο κοινό, αλλά λόγω οικογένειας ή πόρων δεν μπορούν να το κάνουν για περισσότερες από 1-2 ώρες.

Κλείνοντας, τι μήνυμα στέλνετε στους Κύπριους και στους νέους;

Αυτή τη στιγμή οι νέες τεχνολογίες δίνουν τη δυνατότητα ακόμα και σε ανθρώπους από πολύ μικρές χώρες όπως η Κύπρος, να κάνουν επιχειρήσεις που δεν θα είναι μόνο για την Κύπρο. Πλέον δεν χρειάζονται μεγάλοι πόροι. Χρειάζεται μυαλό και θέληση.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ