Του Καθηγητή Φίλιππου Πουγιούτα*
Τον Φεβρουάριο του 2023 το τιμόνι της Κυπριακής Δημοκρατίας θα βρίσκεται στα χέρια ενός άλλου προέδρου και το νέο Υπουργικό Συμβούλιο θα έχει να διαχειριστεί μια σειρά από σημαντικότατα προβλήματα και προκλήσεις.
Εκτός του εθνικού μας προβλήματος, η Οικονομία, τα Ενεργειακά Θέματα, η Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση, η Ανάπτυξη του Τουρισμού, η Ανάπτυξη της Ανώτερης Εκπαίδευσης, το Μεταναστευτικό, η Προστασία του Περιβάλλοντος και η υλοποίηση της Στρατηγικής 2030 των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα αποτελέσουν, μεταξύ άλλων, τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα έχει να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση.
Η πανδημία, η συνεχιζόμενη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση που έχει δημιουργηθεί, είχαν και συνεχίζουν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία της χώρας μας, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό σε επικίνδυνα ύψη, απειλώντας έτσι την ευμάρεια της κοινωνίας και των πολιτών μας.
Κατά την περίοδο της πανδημίας αναδείχθηκε η εξέχουσα σημασία της τεχνολογίας στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, στη στήριξη του εργασιακού χώρου και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, στην υποβοήθηση των Οργανισμών και Επιχειρήσεων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς τους και κατά συνέπεια στη μη κατάρρευση της οικονομίας. Οι τεχνολογικές εξελίξεις λοιπόν αλλάζουν ραγδαία τη ζωή μας και διαταράσσουν την αγορά εργασίας, επιτάσσοντας έναν πλήρη ανασχεδιασμό της στρατηγικής για την Ψηφιακή Μετάβαση. Η πανδημία έχει ήδη επιταχύνει την Ψηφιακή αυτή Μετάβαση.
Οι κοινωνικές ανισότητες και οι δημογραφικές αλλαγές ασκούν πίεση στο κοινωνικό μας σύστημα, ενώ το Μεταναστευτικό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα. Η κοινωνικοοικονομική ισότητα και η δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας αποτελούν μεγάλες προκλήσεις.
Εν μέσω όλων αυτών, καταθέτω πιο κάτω δύο εισηγήσεις σε σχέση με τον ρόλο των πανεπιστημίων στην καλύτερη αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση.
Θεσμοθέτηση Συμβουλευτικών Επιτροπών σε κάθε υπουργείο/υφυπουργείο
Τα πανεπιστήμια, ως κορυφαίοι Θεσμοί παραγωγής και μετάδοσης γνώσης, αλλά και ως πηγές νέων ιδεών και ανακαλύψεων, οφείλουν να ανταποκρίνονται πάντα στις προκλήσεις των καιρών. Οφείλουν να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στο όραμα για κοινωνική αλλαγή και εξέλιξη του κόσμου μας σε ένα καλύτερο, πιο συμπεριληπτικό και ειρηνικό μέρος, χωρίς ανισότητες και αδικίες, χωρίς πείνα και φτώχεια, με στόχο την καλή υγεία και την ευεξία όλων των πολιτών.
Η πανδημία αποτέλεσε πηγή πολλών διδαγμάτων και εκτός από τα πολλά κακά, έχει επιφέρει και κάποια καλά. Έχω ήδη αναφερθεί στην επιτάχυνση της Ψηφιακής Μετάβασης ως ένα από τα διδάγματα και οφέλη της πανδημίας.
Ένα δεύτερο σημαντικότατο δίδαγμα είναι ότι η εμπειρογνωμοσύνη και η τεχνογνωσία των πανεπιστημίων αποτέλεσαν κύριο παράγοντα στην επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας της χώρας μας. Η Πολιτεία και η Κυβέρνηση για πρώτη φορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας εμπιστεύθηκαν σε τόσο μεγάλο βαθμό τα πανεπιστήμιά μας.
Οι Συμβουλευτικές Επιτροπές του Υπουργείου Υγείας και του προέδρου της Δημοκρατίας, αποτελούμενες από ειδήμονες σε θέματα της Ιατρικής και της πανδημίας είχαν πολύ σημαντικό ρόλο στη λήψη των σωστών αποφάσεων σε σχέση με την πανδημική κρίση και απέδειξαν ότι τα πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο ως σύμβουλοι της κυβέρνησης σε όλα τα θέματα.
Δεν πρέπει όμως τέτοιες Συμβουλευτικές Επιτροπές να δημιουργούνται μόνο στις περιπτώσεις κρίσεων και στην επίλυση προβλημάτων, αλλά να είναι θεσμοθετημένες και να έχουν ενεργή συμμετοχή στον σχεδιασμό Στρατηγικών και Δράσεων.
Ως εκ τούτου, εισηγούμαι όπως θεσμοθετηθεί η δημιουργία Συμβουλευτικής Επιτροπής για κάθε υπουργείο/υφυπουργείο της χώρας μας. Η κάθε Συμβουλευτική Επιτροπή θα αποτελείται από ακαδημαϊκούς και άλλους ειδήμονες και θα συμβουλεύει την/τον κάθε υπουργό/υφυπουργό σε θεσμοθετημένα τακτά διαστήματα.
Δημιουργία δύο νέων Υφυπουργείων (Ανώτερης Εκπαίδευσης και Αειφόρου Ανάπτυξης, Κλιματικής Αλλαγής και Περιβάλλοντος)
Στο παρελθόν είχα εισηγηθεί τη δημιουργία Υφυπουργείου Ανώτερης Εκπαίδευσης, Έρευνας και Καινοτομίας. Η εισήγησή μου αυτή θεωρώ ότι έχει εν μέρει υλοποιηθεί με τη δημιουργία του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το οποίο έχει επιτελέσει και συνεχίζει να επιτελεί σημαντικότατο έργο σε σχέση με τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό και την Ψηφιακή Μετάβαση της χώρας μας.
Η δημιουργία του Υφυπουργείου Τουρισμού έχει επίσης βοηθήσει πολύ στην ανάπτυξη της οικονομίας του νησιού μας. Τέλος, το νεοσύστατο Υφυπουργείο Πολιτισμού έχει ήδη επιτελέσει σημαντικό έργο αποδεικνύοντας την αναγκαιότητα της ύπαρξής του.
Παραμένει, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου επιτακτική η δημιουργία Υφυπουργείου Ανώτερης Εκπαίδευσης, έτσι ώστε να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο η πανεπιστημιακή παιδεία και να ενισχυθεί έτσι περισσότερο η οικονομία της χώρας μας.
Η προσφορά Ανώτατης/Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης αποτελεί έναν από τους κύριους συντελεστές του εγχώριου ακαθάριστου προϊόντος της Κύπρου, συμβάλλοντας σε αυτό με ποσοστό τουλάχιστον 5%. Η εκτίμηση είναι ότι μέχρι το 2023 το ποσοστό αυτό θα ανέλθει πάνω από το 7%, το οποίο μεταφράζεται σε 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ και σε περισσότερες από 10.000 θέσεις εργασίας. Η συνεισφορά αυτή προέρχεται, μεταξύ άλλων, από τα δίδακτρα, τα έξοδα διαμονής των ξένων φοιτητών στην Κύπρο, τα ερευνητικά προγράμματα και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην εκπαίδευση και στις υποστηρικτικές υπηρεσίες. Η ανάπτυξη της περιοχής της πανεπιστημιούπολης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας είναι ενδεικτική της συνεισφοράς αυτής.
Πέραν φυσικά της άμεσης αυτής συμβολής, τα πανεπιστήμια αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της οικονομίας και έμμεσα με πολλαπλούς τρόπους, όπως π.χ. την παροχή άρτια καταρτισμένων αποφοίτων στην αγορά εργασίας και την αναβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου των πολιτών της χώρας.
Τέλος, πιστεύω ότι είναι εξίσου σημαντικό να δημιουργηθεί και Υφυπουργείο Αειφόρου Ανάπτυξης, Κλιματικής Αλλαγής και Περιβάλλοντος, προκειμένου να υπάρξει συντονισμένη Στρατηγική και Δράσεις σε σχέση με τον Στρατηγικό Στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πράσινη Μετάβαση και για την υλοποίηση της Στρατηγικής 2030 των Ηνωμένων Εθνών για Αειφόρο Ανάπτυξη.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επαναλάβω τη σημασία της θεσμικής συμμετοχής των πανεπιστημίων ως αρωγών της πολιτείας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και των προκλήσεων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση. Αν η νέα κυβέρνηση συμφωνεί με αυτή τη θέση τότε θα πρέπει να στηρίξει περαιτέρω την Ανώτερη Εκπαίδευση και να επενδύσει πολύ περισσότερο, τόσο στα κρατικά όσο και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Όσο πιο δυνατά και ποιοτικά είναι τα πανεπιστήμιά μας, τόσο περισσότερο θα βοηθήσουν την κυβέρνηση και την κοινωνία μας.
Επένδυση στα πανεπιστήμια σημαίνει επένδυση στη διακυβέρνηση της χώρας μας, επένδυση στην οικονομία μας και επένδυση στην κοινωνία μας.
Διαβάστε επίσης: Πέτρος Πασιαρδής: Η νέα εποχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
*Πρύτανη Πανεπιστημίου Λευκωσίας