Του Φίλιππου Χατζηζαχαρία
Αν είσαι από εκείνους που πιστεύουν πως κάθε πέρυσι και… φθηνότερα, τότε δεν έχεις άδικο!
Μέσα στα χρόνια οι τιμές των (περισσότερων) αγαθών και υπηρεσιών δείχνουν να ανεβαίνουν συνεχώς. Σκέψου, για παράδειγμα, ότι πριν κάποια χρόνια μια τυρόπιτα κόστιζε περίπου €0,50, ενώ, σήμερα, τουλάχιστον €1,50. Αντίστοιχα, μπορούσες να αγοράσεις ένα λίτρο βενζίνη με €0,80 ενώ τώρα χρειάζεσαι το λιγότερο €1,90 για το ίδιο λίτρο.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιος το κάνει; Γιατί το κάνει; Μήπως είναι κακή πολιτική μεταχείριση; Μήπως είναι οι ίδιοι οι έμποροι οι οποίοι δεν μπορούν να αντισταθούν μπροστά στον βωμό του υψηλότερου κέρδους; Ή μήπως πρόκειται για μια διεθνή συνωμοσία η οποία μας θέλει φτωχότερους;
Ο πληθωρισμός αφορά τη συνεχή τάση των τιμών να αυξάνονται (ή την τάση των νομισμάτων να χάνουν αξία) μέσα στα χρόνια.
Η βασική αιτία ύπαρξης του πληθωρισμού, σύμφωνα με τους Μονεταριστές και Κεϊνσιανούς, είναι η συνεχής αύξηση της συνολικής προσφοράς χρήματος σε μια οικονομία, δηλαδή της συνολικής ποσότητας χρήματος. Με λίγα λόγια, όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα χρημάτων που υπάρχουν διαθέσιμα στην οικονομία, τόσο μικρότερη η αξία τους και η αγοραστική τους δύναμη.
Μπορεί οι κεντρικές τράπεζες μαζί με τις κυβερνήσεις του κόσμου να στοχεύουν σε έναν «υγιή» πληθωρισμό της τάξεως του 2% ετησίως, η ιστορία μάς έχει δείξει πως τα πράγματα δεν πηγαίνουν πάντοτε κατ’ευχήν. Σήμερα, ο πληθωρισμός στην Κύπρο ανέβηκε στο 11% και οι ενδείξεις δείχνουν ότι το ποσοστό αυτό θα ανέβει ακόμη πολύ περισσότερο. Οπότε θα πρέπει να ετοιμαστούμε για ακραίο υπερπληθωρισμό.
Τι προκαλεί τον πληθωρισμό;
Η Μονεταριστική Σχολή Σκέψης θεωρεί πως ο πληθωρισμός προκαλείται αποκλειστικά από την αύξηση της προσφοράς χρήματος σε μία οικονομία. Με λίγα λόγια, αύξηση της προσφοράς χρήματος σημαίνει πως το σύνολο των διαθέσιμων χρημάτων στην οικονομία γίνεται ακόμα μεγαλύτερο. Η Κεϊνσιανή Σχολή Σκέψης, η οποία πήρε το όνομα της από τον Βρετανό Οικονομολόγο John Maynard Keynes, θεωρεί πως ο πληθωρισμός οφείλεται σε τριβές της οικονομικής μηχανής οι οποίες προκαλούν αύξηση του κόστους παραγωγής αγαθών ή αύξηση της συνολικής ζήτησης αγαθών σε μια αγορά.
Πληθωρισμός: Καλός ή κακός;
Όπως φαίνεται, αυτή είναι και η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου.
Για κάποιους ο πληθωρισμός αποτελεί ένα σημάδι μιας οικονομίας που «ζορίζεται» και «υπολειτουργεί» ενώ, αντιθέτως, για κάποιους άλλους είναι ένα σημάδι μιας οικονομίας που αναπτύσσεται ραγδαία. Τι ισχύει, όμως; Είναι ο πληθωρισμός κάτι καλό ή κάτι κακό για την οικονομία; Ποιους δείχνει να ευνοεί και ποιους να «ισοπεδώνει»;
Σύμφωνα με τον Βρετανό οικονομολόγο John Maynard Keynes (και την Κεϊνσιανή Σχολή Οικονομικών) ο οποίος πίστευε ότι ένας χαμηλός και σταθερός πληθωρισμός είναι απαραίτητος για να αναπτυχθεί μια οικονομία. Το 2% ο πληθωρισμός θωρείται ως η πλέον υγιής τάση για τις οικονομίες, οπότε μπορεί κάποιος εύκολα να καταλάβει ότι έχουμε ξεπεράσει κατά πολύ τον υγιή πληθωρισμό και οδεύουμε σε δύσκολα μονοπάτια.
Ένας ορθολογικός καταναλωτής, έχοντας την παραπάνω γνώση, έχει κίνητρο να ξοδέψει τα χρήματά του σήμερα (όπου η αξία τους είναι μεγαλύτερη) από το να τα κρατήσει και να τα ξοδέψει στο μέλλον (καθώς θα χάνουν αξία). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, η οποία προκαλεί αύξηση στην παραγωγή (ώστε να ικανοποιηθεί η αυξημένη ζήτηση) και οδηγεί σε μεγέθυνση της οικονομίας.
Άρα, ενώ ο πληθωρισμός δείχνει να «ωθεί» την οικονομία σε μια όλο και μεγαλύτερη μεγέθυνση μέσω της αύξησης της κατανάλωσης, αποτελεί, παράλληλα, ένα αντικίνητρο για τις αποταμιεύσεις των καταναλωτών. Εάν γνωρίζεις ότι τα «σταθμευμένα» χρήματά σου χάνουν αξία χρόνο με τον χρόνο, τότε θα πρέπει να είσαι «αφελής» για να τα αποταμιεύεις σε κάποια τράπεζα, πόσο μάλλον, όταν τα επιτόκια που αυτές προσφέρουν είναι μηδενικά.
Πώς να προστατευτείς από τον πληθωρισμό;
Αν ο σκοπός σου είναι να αυξήσεις το μέγεθος της περιουσίας σου (wealth) τότε είδαμε πως η «στείρα αποταμίευση» μάλλον θα κάνει τα πράγματα χειρότερα αντί για καλύτερα. Για να μην παρεξηγηθώ, αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα πρέπει να κάνεις αποταμίευση. Το ακριβώς αντίθετο θα έλεγα. Η αποταμίευση είναι ο βασικός λίθος της οικονομικής ελευθερίας και αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία χτίζεις.
Το πρόβλημα προκύπτει εάν σταθείς μονάχα στη «στείρα αποταμίευση». Για να μπορέσεις, λοιπόν, να αυξήσεις το μέγεθος της περιουσίας σου θα πρέπει να κάνεις τα χρήματά σου να είναι παραγωγικά, δηλαδή τοποθετώντας τη σε Assets, τα οποία η αξία τους αυξάνεται αντί να μειώνεται μέσα στον χρόνο. Με λίγα λόγια, επενδύοντας.
Ας υποθέσουμε πως έχεις στην κατοχή σου αποταμιεύσεις της τάξεως των €100.000 και επιλέγεις να τις τοποθετήσεις σε μια προθεσμιακή κατάθεση στην τράπεζά σου, η οποία σου προσφέρει ετήσιο επιτόκιο 0,5%. Αυτό σημαίνει πως στο τέλος του έτους το κεφάλαιο σου θα έχει αυξηθεί κατά €500 και θα έχει γίνει €100.500.
Συγχαρητήρια! …ή και όχι…
Αν για το ίδιο έτος, ο ετήσιος πληθωρισμός αποτιμάται στο 2% τότε σημαίνει πως τα χρήματά σου έχασαν 2% από την αγοραστική τους αξία. Άρα, ενώ το συνολικό κεφάλαιό σου είναι πλέον €100.500 (αυξημένο κατά €500 και 0,5%), η αγοραστική του δύναμη μειώθηκε κατά 2%. Με λίγα λόγια, τα ίδια €100.500 αγοράζουν κατά 2% λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες σε σχέση με πέρυσι. Κάνοντας τη σούμα, λοιπόν, η συνολική απόδοση ανέρχεται στο -1,5% το οποίο μεταφράζεται σε μία ωραία τρύπα στο νερό.
Νικητές του πληθωρισμού
Τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία θεωρούνται «νικητές» σε περιόδους με υψηλό πληθωρισμό είναι συνήθως αυτά που αφορούν «χειροπιαστά περιουσιακά στοιχεία» τα οποία χαρακτηρίζονται από περιορισμένη προσφορά. Τέτοια είναι η Ακίνητη περιουσία, τα Εμπορεύματα (Commodities) όπως είναι το πετρέλαιο, το σιτάρι, το ατσάλι, το σίδερο, ο χαλκός, το καλαμπόκι, το φυσικό αέριο, η βενζίνη κ.λπ. και τα πολύτιμα μέταλλα όπως ο χρυσός.
Κλείνοντας ελπίζω πως, μετά από όλα αυτά που διάβασες εδώ, θα πείστηκες και εσύ πως η κατανόηση του πληθωρισμού είναι ζωτικής σημασίας, εάν σκοπός σου είναι η βελτίωση της κατάστασης των οικονομικών σου. Εάν σκοπός σου είναι η μακροχρόνια αύξηση (ή ακόμα και διατήρηση) της περιουσίας σου τότε θα πρέπει να τον λάβεις σοβαρά υπόψιν στη στρατηγική σου.
Η αποταμίευση από μόνη της δεν είναι αρκετή. Εάν θέλεις να κάνεις τα χρήματά σου να κερδίζουν αντί να χάνουν αξία μέσα στα χρόνια, θα πρέπει να τα τοποθετήσεις σε περιουσιακά στοιχεία τα οποία κερδίζουν αξία αντί να τη χάνουν μέσα στον χρόνο. Σκοπός μας, πάντοτε, είναι να χτίζουμε ένα μακροχρόνιο και ισορροπημένο χαρτοφυλάκιο, για το ρίσκο του οποίου είμαστε πλήρως ενήμεροι και παράλληλα, απολύτως εντάξει με την ανάληψή του.
Το ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου ο πληθωρισμός τοποθετείται στους βασικούς τίτλους των οικονομικών ειδήσεων και αποτελεί ένα θέμα το οποίο δείχνει να εξελίσσεται μπροστά μας δεν σημαίνει (αναγκαία) ότι πρέπει να αλλάξουμε πλήρως τη στρατηγική μας και να ανοίξουμε μόνο θέσεις σε Inflation Hedgers. Αν θέλεις να κρατήσεις μονάχα ένα πράγμα από το άρθρό μου, θα πρότεινα το παρακάτω:
Γνώριζε πως τα χρήματα που διατηρείς με τη μορφή μετρητών χάνουν αξία, μέρα με τη μέρα, λόγω του πληθωρισμού.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Νοικοκυριά και επιχειρήσεις αλλάζουν τα πλάνα τους