Το ζήτημα της έλλειψης πρόνοιας για επιχορήγηση σχεδίων αποθήκευσης από το Ταμείο ΑΠΕ-ΕΞΕ, αλλά και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχει διοχετευτεί στο Ταμείο κανένα ποσό από τα πρόστιμα που επιστρέφονται από τους ρύπους έθιξαν Βουλευτές κατά τη συζήτηση στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Ενέργειας του Προϋπολογισμού του Ταμείου ΑΠΕ-ΕΞΕ.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Διαχειριστικής Επιτροπής του Ταμείου ΑΠΕ-ΕΞΕ, Χαράλαμπο Ρούσο, τα προβλεπόμενα έσοδα του Ταμείου για το 2025 ανέρχονται σε €70,57 εκ. Από αυτά, τα €44,5 εκ. προέρχονται από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), €20,9 εκ. από το τέλος κατανάλωσης, €1,57 εκ. από συμβάσεις του Ταμείου με παραγωγούς ΑΠΕ, ενώ εντός του 2025 αναμένονται και έσοδα €2,9 εκ. από επιστροφές μηνιαίων δόσεων των καταναλωτών που έχουν επωφεληθεί από το «Φωτοβολταϊκά για όλους».
Οι δαπάνες του Ταμείου ανέρχονται σε €129 εκ. και περιλαμβάνουν €79,4 εκ. δεσμεύσεις για σχέδια χορηγιών, όπως για χρήση ΑΠΕ-ΕΞΕ σε κατοικίες, η ενεργειακή αναβάθμιση Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ηλιακά συστήματα ζεστού νερού, σχέδιο για φωτοβολταϊκά για φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος. Επιπλέον, €26,7 εκ. αφορούν χορηγίες σε ευάλωτους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ €21,7 εκ. αφορούν δεσμεύσεις για συμβάσεις ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ προηγούμενων χρόνων.
Δίνοντας στοιχεία για την ανταπόκριση του κοινού στα σχέδια που χρηματοδοτεί το Ταμείο, ο κ. Ρούσος είπε ότι τα τελευταία τρία χρόνια τα ποσά χορηγιών έχουν αυξηθεί κατά 383% και οι αιτήσεις κατά 188%. Συγκεκριμένα, το 2024 λήφθηκαν 37.122 αιτήσεις που αντιστοιχούσαν σε €28 εκ. χορηγιών, σε σύγκριση με 21.000 αιτήσεις για χορηγίες €23 εκ. το 2023 και 12.900 αιτήσεις για €5,8 εκ. το 2022.
Ερωτηθείς από τον Πρόεδρο της Επιτροπής, Κυριάκο Χατζηγιάννη σχετικά με τα έσοδα από την εμπορία ρύπων, ο κ. Ρούσος είπε ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόνοια, καθώς δεν υπάρχει απόφαση της κυβέρνησης για να διοχετευτεί μέρος των εσόδων από την εμπορία ρύπων στο Ταμείο.
Κατά τη συζήτηση, εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικονομικών ανέφερε ότι το Ταμείο το 2024 διέθετε αποθεματικό €64 εκ., από €89 εκ. που ήταν το 2023. Όπως είπε, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, μέχρι το τέλος του 2025 το αποθεματικό θα πέσει στα €5 εκ., που θεωρείται το επίπεδο του αποθεματικού ασφάλειας, προκειμένου τα χρήματα να χρησιμοποιηθούν στα σχέδια χορηγιών.
Εκπρόσωποι συνδέσμων εταιρειών που ασχολούνται με θέματα ενέργειας εξέφρασαν την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια στην κατανομή των κονδυλιών του Ταμείου, για περισσότερα κονδύλια που να απευθύνονται σε επιχειρήσεις και για αύξηση των κονδυλιών για συγκεκριμένες κατηγορίες οι οποίες είχαν εξαντληθεί πολύ γρήγορα.
Συγκεκριμένα, εκπρόσωπος της Ένωσης Βιομηχάνων Ηλιακής Ενέργειας Κύπρου είπε ότι το κονδύλι για χορηγίες για ηλιακούς θερμοσίφωνες που ανερχόταν σε μόλις €1 εκ. το 2024 εξαντλήθηκε εντός 4 ημερών.
Εκπρόσωπος του Συνδέσμου Υδρογόνου Κύπρου είπε ότι με κοινό υπόμνημα με τον Σύνδεσμο Εταιρειών ΑΠΕ Κύπρου ζητούν περισσότερη διαφάνεια για το πώς θα δαπανηθούν τα λεφτά του προϋπολογισμού, ρωτώντας αν προβλέπονται κονδύλια για θέματα χρηματοδότησης αποθήκευσης ενέργειας και τεχνολογιών αποθήκευσης από υδρογόνο.
Αντίστοιχα, ο εκπρόσωπος του Συνδέσμου Εταιρειών ΑΠΕ είπε ότι μέσα από τα υφιστάμενα σχέδια χορηγιών δεν ενισχύεται η ιδιοκατανάλωση, δεν ενθαρρύνεται η αποθήκευση, ενώ κατηγορία καταναλωτών στα νοικοκυριά άρχισε να βλέπει τον αντίκτυπο των περικοπών στα φωτοβολταϊκά, σημειώνοντας ότι το Σαββατοκύριακο έλαβαν πολλά παράπονα για οικιακά συστήματα που περικόπτονται. Όπως είπε, οι μονοδιάστατες κατευθύνσεις για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, χωρίς έξυπνες λύσεις δεν είναι αποτελεσματικές. Ζήτησε να μάθει ποια είναι τεχνοκρατικά η λύση που προωθεί η κυβέρνηση για τη μεγιστοποίηση της εξοικονόμησης και της ιδιοκατανάλωσης.
Ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού ανέφερε ότι στα νέα προγράμματα πρέπει να δοθεί έμφαση στα συστήματα αποθήκευσης, καθώς αποτελούν άμεσο τρόπο για μείωση του κόστους ηλεκτρισμού.
Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριος Δρουσιώτης είπε ότι πρέπει να διασφαλιστεί ότι στην κατανομή του προϋπολογισμού δεν θα υπάρξει αδικία εις βάρος καταναλωτών και υπέρ άλλων μεγάλων έργων.
Εκπρόσωπος της ΟΕΒ ζήτησε επίσης διαφάνεια για τον τρόπο κατανομής των πόρων του Ταμείου, αλλά και εξέφρασε προβληματισμό για τη βιωσιμότητα του Ταμείου, αφού μεγάλο μέρος των εσόδων του προέρχονται από το ΣΑΑ, σημειώνοντας ότι αν αυτά τα ποσά πρέπει να αντικατασταθούν από έσοδα από τους καταναλωτές, ίσως τριπλασιαστεί το τέλος κατανάλωσης.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Κυριάκος Χατζηγιάννη, εντός της Επιτροπής είπε ότι ο προϋπολογισμός του Ταμείου δεν θα προχωρήσει στην Ολομέλεια, μέχρι να σταλεί στη Βουλή γραπτώς η κατανομή των χρημάτων του Ταμείου με βάση τις πολιτικές προτεραιότητες της κυβέρνησης.
Σε δηλώσεις του μετά την Επιτροπή, είπε ότι δυστυχώς είναι ένα ταμείο το οποίο, ενώ θα έπρεπε να διασφαλίσει τη γρήγορη διείσδυση και προώθηση των ΑΠΕ, παρόλα ταύτα λειτουργούν «με ρυθμούς που δεν ανταποκρίνονται στους αναγκαίους ρυθμούς διείσδυσης των ΑΠΕ, με αποτέλεσμα αυτό να επιβαρύνει τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος».
Επιπλέον, είπε ότι «πήραν χρήματα από το Ταμείο ΑΠΕ-ΕΞΕ, περίπου 30 εκ., για να κάνουν κοινωνική πολιτική», σημειώνοντας ότι το σχέδιο «Φωτοβολταϊκά για Όλους» που παρουσιάστηκε ως μέτρο κατά της ακρίβειας, χρηματοδοτήθηκε από λεφτά των καταναλωτών.
Ο κ. Χατζηγιάννη ανέφερε ότι αποτελεί υποχρέωση η προώθηση της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, προσθέτοντας ότι υπάρχει «μηδενική αναφορά» για το θέμα στον προϋπολογισμό. «Όταν το απαιτήσαμε από το Ταμείο, μας είπαν ότι μπορούμε να λάβουμε πρόνοιες», με τη διευκρίνιση ότι η απόφαση πρέπει να προέλθει από την κυβέρνηση. «Απάντηση της κυβέρνησης είναι ότι δεν υπάρχει καμία απόφαση και καμία κατανομή χρημάτων, είτε για σκοπούς αποθήκευσης, ή για εξοικονόμηση, ή προώθηση του υδρογόνου, ή του βιοαερίου ως εναλλακτικές μορφές αποθήκευσης».
Δυστυχώς, κατέληξε, «για άλλη μια φορά τεκμηριώνεται ότι η ενεργειακή πολιτική αυτής της χώρας βρίσκεται εν πλω χωρίς πυξίδα, χωρίς προσανατολισμό».
Από πλευράς του, ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης είπε ότι «ουδέποτε η κυβέρνηση, η παρούσα αλλά και η προηγούμενη, δεν έχουν χρησιμοποιήσει οποιοδήποτε ποσό από τα πρόστιμα που επιστρέφονται από τους ρύπους για την ενίσχυση αυτού του Ταμείου».
Όπως είπε, ο νόμος προβλέπει ότι πρέπει να διοχετεύεται ποσό σε αυτό το Ταμείο, κατόπιν απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου. Τέτοια απόφαση δεν έχει παρθεί ποτέ, πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι πληρώνουμε σχεδόν μισό δισ. ευρώ ρύπους, επιστρέφεται το 50% και το να μη χρησιμοποιείται για τους σκοπούς που προβλέπει η νομοθεσία, δηλαδή την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα, είναι «εξόχως προβληματικό και θεωρώ ότι πρέπει οι πολιτικοί προϊστάμενοι να λογοδοτήσουν γι’ αυτό».
Επιπλέον, ο κ. Πασιουρτίδης ανέφερε ότι παρά το ότι το Ταμείο παρουσιάζει αποθεματικό, δεν επαναπροκηρύσσονται σχέδια που αποδεδειγμένα έχουν μεγάλη ζήτηση όταν εξαντλείται το σχετικό κονδύλι, όπως για παράδειγμα για τους ηλιακούς θερμοσίφωνες. Τέλος, ανέφερε ότι ζητήθηκε να κατατεθεί γραπτώς ο καταμερισμός των χορηγιών για το 2025 και η κατάσταση για το πού πήγαν οι χορηγίες και ποιοι έχουν επωφεληθεί από αυτές.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι «από τη στιγμή που πετάμε ενέργεια στην Κύπρο έπρεπε να επενδύσουμε στην αποθήκευση». «Μετά λύπης μας έχουμε διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει το παραμικρό κονδύλι στον προϋπολογισμό του 2025 για αποθήκευση ενέργειας», σημείωσε, αναφέροντας ότι αυτό συνεπάγεται καθήλωση των τιμών στο σημείο που βρίσκονται, χωρίς να μειώνονται.
Εντός της Επιτροπής, ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Πανίκος Λεωνίδου είπε ότι το Ταμείο είναι ένα σημαντικό εργαλείο στην ευρύτερη ανάπτυξη της ενεργειακής στρατηγικής του κράτους και στην άμβλυνση των προβλημάτων των πολιτών και σημείωσε την ανάγκη να εξευρεθούν πρακτικοί τρόποι να επιλύονται θέματα, όπως πχ η δυσκολία στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε περιπτώσεις διαμερισμάτων.
Ο Βουλευτής της ΕΔΕΚ, Ηλίας Μυριάνθους είπε ότι το Ταμείο ΑΠΕ-ΕΞΕ είναι ένα από τα εργαλεία που έχει το κράτος για να μπορέσει να μειώσει το κόστος ενέργειας, αλλά και να προωθήσει την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Σημείωσε ότι οι αυξημένες δαπάνες για το 2025 θα οδηγήσουν το Ταμείο να έχει στο τέλος του 2025 αποθεματικό μόνο €5 εκ. από τα €64 εκ. που έχει σήμερα. «Αυτό θα δώσει την ευχέρεια να προωθηθούν σε μεγαλύτερη ένταση οι ενέργειες και δράσεις των σχεδίων, πράγμα που θέλαμε να δούμε εδώ και χρόνια, ώστε περισσότεροι δικαιούχοι να εντάσσονται στα σχέδια χορηγιών», πρόσθεσε.
Καταληκτικά, αναφέρθηκε στο Net metering και Net Billing στα φωτοβολταϊκά, σημειώνοντας ότι οι καταναλωτές «δεν τα απολαμβάνουν στον βαθμό που θα έπρεπε», λόγω διακοπών στο δίκτυο της ΑΗΚ. «Αυτό επιβάλλει την ουσιαστική και άμεση αντικατάσταση και αναβάθμιση του δικτύου διανομής ενέργειας», ανέφερε. «Αν θέλουμε να προχωρήσουμε σε πιο μεγάλη ένταση στην εισαγωγή των ΑΠΕ να αναβαθμιστούν και τα δίκτυα, διαφορετικά θα είναι δώρο-άδωρο για τους καταναλωτές», σημείωσε.
Ο Βουλευτής της ΔΗΠΑ, Μιχάλης Γιακουμή, είπε ότι η σημερινή συζήτηση για τον προϋπολογισμό του Ταμείου «είναι μια σημαντική ευκαιρία για να ενισχύσουμε τη μετάβαση της Κύπρου σε μια πράσινη οικονομία». Σημείωσε ότι το Ταμείο εστιάζει στη χρηματοδότηση έργων που προάγουν τη βιώσιμη ενέργεια, στηρίζουν τις ευάλωτες ομάδες και ενισχύουν την ενεργειακή αποδοτικότητα. «Ωστόσο, είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί ότι οι πόροι κατανέμονται με διαφάνεια και αποδοτικότητα», ανέφερε.
Πρόσθεσε, ακόμα, ότι ζητήματα όπως η επαρκής χρηματοδότηση για τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, η προώθηση μέτρων εξοικονόμησης στις επιχειρήσεις και η ενεργή στήριξη των τοπικών κοινωνιών παραμένουν προτεραιότητες που πρέπει να ενσωματωθούν στη στρατηγική του Ταμείου.
«Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική ανάγκη αλλά και μια κοινωνική ευκαιρία. Είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε κάθε προσπάθεια που διασφαλίζει ότι το Ταμείο λειτουργεί αποτελεσματικά για το κοινό όφελος», είπε, ενώ συμπλήρωσε ότι θα ήθελε να δει και ένα σχέδιο που να εστιάζει στους εκτοπισθέντες που διαμένουν σε συνοικισμούς για να μπορούν να απολαύσουν φτηνή ενέργεια. Επιπλέον, ανέφερε ότι ζήτησε να εγγραφεί ως αυτεπάγγελτο θέμα στην Επιτροπή ο σχεδιασμός της κυβέρνησης για σχέδια ΑΠΕ.
Πηγή: ΚΥΠΕ