Για την Ευρώπη, «οι ΗΠΑ ήταν το μέλλον. Και τώρα τι;»: αυτό διερωτάται ο ιστορικός Φρανκ Μαζάουερ σε άρθρο του στους Financial Times.
Ο Μαζάουερ σημειώνει πως από τον «διακεκομμένο» εμπορικό πόλεμο του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι την ασυνήθιστη παρέμβαση της Υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας Κρίστι Νοέμ την Τρίτη στις προεδρικές εκλογές της Πολωνίας, όλα τα σημάδια δείχνουν ότι αυτή η αμερικανική διοίκηση όχι μόνο συνομιλεί πολύ διαφορετικά με τους Ευρωπαίους εταίρους της σε σύγκριση με οποιαδήποτε προηγούμενη, αλλά και τους αντιλαμβάνεται διαφορετικά.
Αυτό, σημειώνει δεν είναι κάτι αντίστοιχο της στροφής προς την Ασία που χαρακτήρισε την εποχή Ομπάμα, αλλά πρόκειται για κάτι πιο άμεσο και επιτακτικό. Η νέα προσέγγιση της Ουάσινγκτον προκαλεί ανησυχία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου πολλοί δικαιολογημένα αναρωτιούνται αν ο διατλαντισμός με τον οποίο μεγάλωσαν ανήκει πλέον στο παρελθόν.
Το διακύβευμα για την Ευρώπη υπερβαίνει τα ζητήματα της συγκυρίας: η ρήξη αυτή θέτει μια πρωτοφανή πρόκληση στον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαϊκοί λαοί αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και το μέλλον τους. Με ιστορία που ξεπερνά τους δύο αιώνες, η διασύνδεση μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών είναι από τις πιο ανθεκτικές που συναντώνται στις διεθνείς σχέσεις.
Εξίσου στενή είναι και η αλληλεξάρτηση: κάθε εταίρος οφείλει πολλά στον άλλον και έχει συνηθίσει να χρησιμοποιεί τον άλλον ως σημείο αναφοράς για να διαμορφώσει την ταυτότητα και τις αξίες του. Αν και όπως αναφέρει υπήρξαν διακυμάνσεις με τα χρόνια και μεταβολές στην ισορροπία δυνάμεων μεταξύ τους, η πυκνότητα αυτής της κοινής ιστορίας είναι που καθιστά τη σημερινή συγκυρία τόσο ξεχωριστή.
Το σοκ στην Ευρώπη και μια διαφορετική οπτική
Κάνοντας μια μεγάλη ιστορική αναδρομή που ξεκινά από την ίδρυση των ΗΠΑ έως και την ανάδειξή της ως παγκόσμιας ηγετικής δύναμης τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτιστικά, ο Μαζάουερ σημειώνει πως το σοκ που βιώνουν σήμερα οι Ευρωπαίοι αντανακλά αυτό που μοιάζει με μια ξαφνική επιδείνωση αυτής της μακράς και στενής σχέσης.
Βέβαια, τονίζει, η σχέση αυτή έχει αμφισβητηθεί και στο παρελθόν και από τις δύο πλευρές, ενώ υπήρξαν πολλές προειδοποιήσεις ήδη από την πρώτη προεδρία του Τραμπ και επισημαίνει πως οι Ευρωπαίοι δεν είναι άπειροι απέναντι στα, κατά βάση δικαιολογημένα, αμερικανικά παράπονα για την άνιση κατανομή βαρών στο ΝΑΤΟ. Όσο για τις διαφωνίες σχετικά με τους δασμούς, αυτές χρονολογούνται από την ίδρυση της Κοινής Αγοράς. Οι Ευρωπαίοι έχουν επίσης από καιρό κατανοήσει ότι η υποχώρηση του ευρωκεντρισμού αντικατοπτρίζει μια παγκόσμια μετατόπιση που εξελίσσεται εδώ και γενιές. Και είναι αυτονόητο ότι, παρά τη βασική τους συμπάθεια για τους Αμερικανούς συμμάχους, πάντα διατηρούσαν επιφυλάξεις απέναντί τους, προσθέτει.
Το σοκ τους, ωστόσο, κατά τον Μαζάουερ, έγκειται στην αίσθηση ιδεολογικής περιφρόνησης που εκπέμπει η σημερινή αμερικανική διοίκηση. Η ρεαλπολιτίκ είναι ένα πράγμα: ο Χένρι Κίσινγκερ την υπερασπίστηκε, μιλώντας μια γλώσσα του 19ου αιώνα που οι Ευρωπαίοι κατανοούσαν. Αυτό που συμβαίνει όμως σήμερα είναι κάτι διαφορετικό. Πρόκειται για την η έκφραση ενός δεξιόστροφου πολιτισμικού πολέμου με ξεκάθαρα αμερικανικές ρίζες, που υποδηλώνει ανατροπή αξιών τις οποίες οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν ότι οι ΗΠΑ πρέσβευαν, και αμφισβήτηση μιας κοινής ιστορικής αντίληψης που πίστευαν ότι μοιράζονταν.
Τα μέλη της διοίκησης Τραμπ μπορεί να μιλούν για τον δυτικό πολιτισμό και την ελευθερία του, αλλά αυτό δεν είναι το ρητορικό σχήμα του παρελθόντος, αλλά κάτι πιο ακραίο. Και ενώ ένας ψευδοφασιστικός χαιρετισμός μπορεί να αποτελεί απλώς μια εντυπωσιακή επικεφαλίδα για τα «κακά παιδιά» της Ουάσινγκτον, στην Ευρώπη το ζήτημα είναι πιο σοβαρό, όπως φάνηκε από την άμεση αντίδραση του ηγέτη της γαλλικής δεξιάς, Ζορντάν Μπαρντελά, όταν ακύρωσε την ομιλία του στο Συνέδριο Πολιτικής Δράσης Συντηρητικών των ΗΠΑ τον περασμένο Φεβρουάριο, διαμαρτυρόμενος για τη χειρονομία του Στιβ Μπάνον στη σκηνή, την οποία ο τελευταίος επέμεινε ότι ήταν απλώς ένα «κύμα».
Ανταγωνισμός
Ο Μαζάουερ αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πλέον αναδειχθεί σε σοβαρό οικονομικό αντίπαλο της Ουάσινγκτον, με εκτεταμένες αρμοδιότητες σε τομείς όπως η υγειονομική ρύθμιση, η ασφάλεια τροφίμων και η προστασία δεδομένων, που αμφισβητούν βασικά συμφέροντα μεγάλων αμερικανικών λόμπι και βιομηχανιών. Η δέσμευσή της στο διεθνές δίκαιο αποτελεί μέρος της ταυτότητάς της, ενώ η πολύπλοκη διαδικασία λήψης αποφάσεων μέσω συνασπισμών έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη ροή εκτελεστικών διαταγμάτων που εκδίδονται από το Οβάλ Γραφείο.
Ωστόσο, ο ανταγωνισμός είναι ένα πράγμα, η εχθρότητα είναι κάτι άλλο, επισημαίνει ο Μαζάουερ στους Financial Times. Το 2018, ο Τραμπ δήλωσε ότι θεωρεί την ΕΕ «εχθρό». Η νέα του διοίκηση υιοθέτησε αυτό το μήνυμα και το αποτέλεσμα είναι ότι όλο και λιγότεροι στην Ευρώπη βλέπουν πλέον τις ΗΠΑ ως σύμμαχο.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Αμερικανοί εξακολουθούν να βλέπουν τους Ευρωπαίους ως φίλους. Όμως το γεγονός ότι η περιφρόνηση για την Ευρώπη δεν είναι τόσο προϊόν μετατόπισης της κοινής γνώμης όσο αποτέλεσμα των πολιτισμικών πολεμιστών που διοικούν την Ουάσινγκτον, προσφέρει ελάχιστη παρηγοριά στην Ευρώπη. Η πλειοψηφία των Αμερικανών μπορεί να μην συμμερίζεται τις εμμονές των συντηρητικών think tanks, αλλά ούτε διαφωνεί ουσιαστικά: η επίθεση κατά της ΕΕ είναι απλώς μέρος μιας ευρύτερης αντι-ελιτίστικης διάθεσης που τροφοδοτεί αυτή τη διοίκηση. Η επίθεση στους συμμάχους είναι ένας ακόμη τρόπος να στοχοποιηθούν οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης, που θεωρούνται οι πραγματικοί αντίπαλοι.
Αντιστροφή ρόλων και ένα διαφορετικό μέλλον
Έτσι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια ειρωνεία της ιστορίας: δύο αιώνες μετά, οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Είναι η Ευρώπη που τώρα προσκολλάται περισσότερο στις αξίες του Διαφωτισμού, της κοσμικής λογικής, της δυσπιστίας προς την οργανωμένη θρησκεία και της δέσμευσης στον διάλογο, οι ΗΠΑ βρίσκονται στα χέρια κοινωνικών συντηρητικών που ονειρεύονται μια επιστροφή στις παραδοσιακές αξίες.
Έπειτα από δύο αιώνες στενής συνύπαρξης, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ βρίσκονται σε ένα σημείο αποξένωσης. Είναι αυτονόητο ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει να κερδίσει πολλά από μια πραγματική ρήξη — ούτε είναι πιθανό να συμβεί, δεδομένου του πυκνού ιστού σχέσεων και κοινών συμφερόντων που διατηρούν. Ωστόσο, όποιο κι αν είναι το μέλλον τους, είναι πιθανό να διαφέρει σημαντικά από ό,τι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Το διαζύγιο μπορεί να μην ανακοινωθεί ποτέ, αλλά ο χωρισμός βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, καταλήγει ο Μαζάουερ στο άρθρο του στους Financial TImes
«Για τις ΗΠΑ, το κόστος θα μετρηθεί σε όρους μειωμένης ήπιας ισχύος, των άυλων αλλά πραγματικών πλεονεκτημάτων που η σημερινή Ουάσινγκτον φαίνεται πρόθυμη να υποτιμήσει. Για την Ευρώπη, η πρόκληση είναι διαφορετική. Η Αμερική δεν αντιπροσωπεύει πλέον ένα μέλλον που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι επιδιώκουν να μιμηθούν: οι αξίες της, οι ιστορικές μνήμες και οι θεσμοί της μοιάζουν ολοένα και πιο ξένοι, ενώ η κοινωνία της εμφανίζεται αμετάκλητα και ανεπιθύμητα πολωμένη».
Πηγή: ot.gr
Διαβάστε επίσης: Δημόσια Πολιτική & Διοίκηση