Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση ασφαλείας από τη δεκαετία του 1940. Και προσπαθεί να αναπληρώσει κενά και παραλείψεις πολλών δεκαετιών. Μπορεί να προλάβει;
Στο μέτωπο της Ουκρανίας η Ουάσιγκτον διαπραγματεύεται πλέον πιθανή ειρήνη απευθείας με τη Μόσχα και το Κίεβο, χωρίς τη συμμετοχή των Ευρωπαίων. Επίσης, φαίνεται διατεθειμένη να καταλήξει σε μια συμφωνία σε μεγάλο βαθμό με ρωσικούς όρους.
Και ενώ η κυβέρνηση Τραμπ απαιτεί οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία να παρέχονται από τις ευρωπαϊκές χώρες χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, έχει δώσει σήματα αβεβαιότητας σχετικά με τη δέσμευσή της στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ για την υπεράσπιση της Ευρώπης σε περίπτωση επίθεσης. Πρόκειται για μια κατάσταση την οποία οι ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν επαρκώς, προειδοποιεί το Foreign Policy.
Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν, φυσικά, να επιρρίψουν όλη την ευθύνη αυτής της εξέλιξης στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ—και πολλοί το κάνουν. Αργά ή γρήγορα όμως πρέπει να αναγνωρίσουν ότι πληρώνουν το τίμημα της δικής τους γεωπολιτικής άγνοιας.
Τα μαθήματα που δεν πήρε
Η ιστορία, σημειώνει το FP, βρίθει παραδειγμάτων ηγετών που αγνόησαν τη γεωπολιτική, με αποτέλεσμα οι χώρες τους να πληρώσουν βαρύ τίμημα.
- Ο Γάλλος αυτοκράτορας Ναπολέων Βοναπάρτης παρέβλεψε τις γεωγραφικές προκλήσεις όταν εισέβαλε στη Ρωσία το 1812, με τις καταστροφικές απώλειες του στρατού του να συμβάλλουν στην τελική του ήττα στη μάχη του Βατερλώ τρία χρόνια αργότερα.
- Η ναζιστική Γερμανία έκανε παρόμοιο λάθος, πυροδοτώντας την ίδια της την κατάρρευση όταν εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση το 1941, εκθέτοντας τον εαυτό της σε έναν πόλεμο δύο μετώπων.
- Σε επίπεδο ευρύτερης στρατηγικής, η δυναστεία των Μινγκ στην Κίνα διέπραξε ένα από τα μεγαλύτερα γεωπολιτικά λάθη της ιστορίας όταν εγκατέλειψε τη ναυσιπλοΐα στα μέσα του 15ου αιώνα. Τον 14ο και τις αρχές του 15ου αιώνα, η Κίνα διέθετε τον πιο ισχυρό και μεγαλοπρεπή στόλο που είχε δει ποτέ ο κόσμος, κυριαρχώντας πλήρως στις εμπορικές οδούς του Ινδικού Ωκεανού και του Δυτικού Ειρηνικού.
Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1430 και μετά, τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές ναυπηγικές και ναυτιλιακές δεξιότητες βρίσκονταν σε άνοδο, οι Κινέζοι αυτοκράτορες μείωσαν τη στήριξη προς τα ναυπηγεία και απαγόρευσαν το μεγαλύτερο μέρος του υπερπόντιου εμπορίου. Ως αποτέλεσμα, οι ευρωπαϊκοί στόλοι κυριάρχησαν στα ασιατικά ύδατα για τα επόμενα πεντακόσια χρόνια.
Οι 3 εξελίξεις που αγνόησε
Η Ευρώπη δεν έμαθε από αυτά τα παραδείγματα—και αγνόησε τρεις ξεκάθαρες γεωπολιτικές εξελίξεις, σημειώνει στην ανάλυσή του το Foreign Policy.
Πρώτον, η Ευρώπη έκλεισε τα μάτια της στην επανεμφάνιση της Ρωσίας ως ιμπεριαλιστικής δύναμης, που αποτελεί τη σημαντικότερη και πιο μακροπρόθεσμη γεωπολιτική εξέλιξη που επηρεάζει άμεσα την Ευρώπη μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Όπως οι αυτοκράτορες των Μινγκ που εγκατέλειψαν το ναυτικό τους, έτσι και οι Ευρωπαίοι εγκατέλειψαν κυριολεκτικά τη γεωπολιτική. Για σχεδόν δύο δεκαετίες, ανέπτυξαν μια δομή δυνάμεων πιο κατάλληλη για την καταπολέμηση ανταρτών στα βουνά του Αφγανιστάν και την αποτροπή πειρατών στον Κόλπο του Άντεν, παρά για την υπεράσπιση της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Η Ευρώπη μπορούσε να αγνοήσει τη γεωπολιτική και την αυξανόμενη επιθετικότητα του Πούτιν για έναν απλό λόγο: την εγγύηση ασφάλειας που της παρείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Δεύτερον, η Ευρώπη απέτυχε να αναγνωρίσει τη γεωπολιτική λογική της ανόδου της Κίνας, η οποία τελικά θα αναγκάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναπροσαρμόσουν τη στρατιωτική τους παρουσία προς την Ινδο-Ειρηνική περιοχή.
Το 2011, όταν η κυβέρνηση Ομπάμα ανακοίνωσε για πρώτη φορά τη στρατηγική «στροφή προς την Ασία» (pivot to Asia), μόνο δύο ευρωπαϊκές χώρες τηρούσαν τη δέσμευση του ΝΑΤΟ να δαπανούν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Μια δεκαετία αργότερα, το 2021, μόλις τέσσερα επιπλέον ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ είχαν καταφέρει να φτάσουν σε αυτό το όριο.
Ένας σημαντικός λόγος αυτής της έλλειψης ανταπόκρισης ήταν η φαινομενική αναστολή της στροφής των ΗΠΑ προς την Ασία, όταν μετέφεραν στρατεύματα στην Ανατολική Ευρώπη και πολεμικά πλοία στον Ατλαντικό ως απάντηση στην εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία το 2014.
Εκείνη την εποχή, πολλοί από τους ανθρώπους με τους οποίους συνομιλούσα στη στρατηγική κοινότητα της Ευρώπης φαινόταν να πιστεύουν ότι η Ουάσιγκτον είχε επιστρέψει μόνιμα στην Ευρώπη. Ωστόσο, αγνόησαν ότι η αναπροσαρμογή των ΗΠΑ προς την Ασία καθοδηγείται από τις ισχυρότερες και πιο ακαταμάχητες δυνάμεις στις διεθνείς σχέσεις: την ισορροπία δυνάμεων και τον φόβο της επέκτασης ηγεμονιών.Οι αμυντικές δαπάνες της Κίνας, ύψους 309 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, ήταν μεγαλύτερες από αυτές του υπόλοιπου ανατολικού και νότιου τμήματος της Ασίας μαζί, πράγμα που σημαίνει ότι η Κίνα θα μπορούσε εύκολα να κυριαρχήσει στην περιοχή αν οι Ηνωμένες Πολιτείες απέσυραν τη στρατιωτική τους παρουσία από εκεί.
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: FT: Οι επενδυτές ποντάρουν στη Ρωσία – Πώς η προσέγγιση Τραμπ με Πούτιν αλλάζει το παιχνίδι