«Θέλω να συμβάλω στην αναστήλωση του κράτους δικαίου και θεωρώ ότι έχω την απαραίτητη πείρα –38 χρόνια στη μαχόμενη δικηγορία– αλλά και ακαδημαϊκές γνώσεις», τονίζει σε συνέντευξη που παραχωρεί στο περιοδικό Economy Today ο δρ Χρίστος Κληρίδης, υποψήφιος Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο δρ Κληρίδης μάς παρουσιάζει τις προγραμματικές του θέσεις, ενώ ταυτόχρονα στέλνει σήμα κινδύνου για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει σήμερα η δικαιοσύνη.
Ποιοι ήταν οι λόγοι που σας οδήγησαν στην απόφαση να διεκδικήσετε την προεδρία του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου;
Η αγάπη μου για τη δικαιοσύνη και η επιθυμία μου να προσφέρω σε μια δύσκολη περίοδο που αφορά τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης και την αναγκαιότητα αναβάθμισης του δικηγορικού επαγγέλματος. Παραπέμποντας στο βιογραφικό μου, οι λόγοι διεκδίκησης της προεδρίας του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου είναι εντελώς ανιδιοτελείς, με δεδομένο ότι δεν βρίσκομαι σε στάδιο ανέλιξής μου στο δικηγορικό επάγγελμα. Η δικαιοσύνη στην Κύπρο βρίσκεται στο στάδιο της κατάρρευσης, λόγω των τεράστιων καθυστερήσεων που παρατηρούνται, των απηρχαιωμένων εγκαταστάσεων, των πρωτοκολλητείων και του γηρασμένου δικαίου που χρήζει εκσυγχρονισμού. Η ποιότητα επίσης της δικαιοσύνης έχει δυστυχώς πέσει πάρα πολύ για πολλούς και διάφορους λόγους και δυστυχώς ο δικηγόρος, ως λειτουργός της δικαιοσύνης, είναι υποβαθμισμένος γιατί συνταυτίστηκε ουσιαστικά με ένα σύστημα το οποίο καταρρέει. Θέλω να συμβάλω στην αναστήλωση του κράτους δικαίου και θεωρώ ότι έχω την απαραίτητη πείρα –38 χρόνια στη μαχόμενη δικηγορία– αλλά και ακαδημαϊκές γνώσεις, δεδομένου ότι διδάσκω τα τελευταία 12 τουλάχιστον χρόνια σε δύο πανεπιστήμια της Κύπρου και έχω εκλεγεί μετά από επιτυχή εξέταση ως Καθηγητής στο Κυπριακό Δίκαιο.
ΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΜΟΥ ΘΕΣΕΙΣ
Ποιες είναι οι προγραμματικές σας θέσεις και ποιες θα είναι οι άμεσες προτεραιότητές σας αν εκλεγείτε;
Οι προγραμματικές μου θέσεις, όπως έχουν δημοσιοποιηθεί από τις πρώτες κιόλας μέρες που ανακοίνωσα την υποψηφιότητά μου, στα τέλη Μαΐου του 2020, είναι οι πιο κάτω:
(1) Αποτελεσματικό διευρυμένο Εφετείο με ειδικά Τμήματα, εμπλουτισμένο με έμπειρους δικηγόρους.
(2) Αύξηση της παραγωγικότητας των δικαστών, με συνεδριάσεις και τα απογεύματα σε όλα τα επίπεδα όπου χρειάζεται.
(3) Εφέσεις από ενδιάμεσες αποφάσεις να αποφασίζονται με μονομερείς συνθέσεις των Εφετείων υπό μορφή αναθεώρησης.
(4) Το Δικαστικό Συμβούλιο, σύμφωνα με την έκθεση Greco, να εκλέγεται από τους δικαστές και να είναι διευρυμένο με τη συμμετοχή του δικηγορικού κόσμου.
(5) Σχολή Δικαστών με πανεπιστημιακούς και έμπειρους δικηγόρους, η οποία να θέτει και εξετάσεις για διορισμό των νέων δικαστών.
(6) Στην ανώτατη βαθμίδα της Δικαιοσύνης νέο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, εμπλουτισμένο με νομομαθείς από τον δικηγορικό και ακαδημαϊκό κόσμο και με διευρυμένες εξουσίες και όχι μόνο αποφάσεις κατόπιν αναίρεσης.
(7) Ηλεκτρονική δικαιοσύνη.
(8) Χρήση αγγλικής γλώσσας στο νέο Εμπορικό Δικαστήριο και Ναυτοδικείο.
(9) Ενίσχυση του θεσμού διαιτησίας και διαμεσολάβησης.
(10) Αναθεώρηση του πειθαρχικού κώδικα δικηγόρων και της διαδικασίας εκδίκασης πειθαρχικών παραπτωμάτων με τάχιστη εκδίκαση των δύο και πλέον χιλιάδων καθυστερημένων υποθέσεων.
(11) Αναθεώρηση του ρόλου του Νομικού Συμβουλίου και του Γενικού Εισαγγελέα ως ηγέτη του δικηγορικού σώματος, με δεδομένο ότι μόνο ο εκλελεγμένος Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να εκπροσωπεί τους δικηγόρους.
(12) Διεύρυνση της αποκλειστικότητας του τι συμπεριλαμβάνει η δικηγορία αλλά και δυνατότητα συνεργασίας δικηγορικών γραφείων με άλλους επαγγελματικούς κλάδους.
(13) Ηλεκτρονική ψηφοφορία για την εκλογή των εκπροσώπων των δικηγόρων.
(14) Ανέγερση εκτάκτως κτιριακών εγκαταστάσεων, ακόμη και λυόμενων, κατάλληλων για χρήση από το πρωτοκολλητείο, και άμεση βελτίωση των υφιστάμενων δικαστηριακών χώρων στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας μέχρι την ανέγερση νέου δικαστηριακού μεγάρου.
(15) Όλα τα δικαστήρια στη Λευκωσία να είναι στον χώρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
(16) Ενσωμάτωση των ειδικών δικαστηρίων στα Επαρχιακά Δικαστήρια και δημιουργία εξειδικευμένων τμημάτων στα Επαρχιακά Δικαστήρια.
(17) Ανάθεση εκτέλεσης των αποφάσεων εκτός των δικαστικών λειτουργών στον ιδιωτικό τομέα και επανεξέταση των διαδικασιών εκτέλεσης των αποφάσεων με στόχο την ενίσχυσή τους.
(18) Αναθεώρηση μηχανισμών είσπραξης εξόδων.
(19) Ενίσχυση της καταχώρησης της δικηγορικής αμοιβής και διασφάλισής της.
ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει ο τομέας της δικαιοσύνης; Ποιοι ευθύνονται για τις διαχρονικές αδυναμίες του συστήματος;
Τα σημαντικότερα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η δικαιοσύνη σήμερα είναι:
(α) Οι καθυστερήσεις στην απονομή της. Σήμερα χρειάζεται περίπου 10 χρόνια για να εκδικαστεί μια υπόθεση σε δύο βαθμίδες, με το ενδεχόμενο μάλιστα, αν διαταχθεί επανεκδίκαση, να χρειαστούν άλλα πέντε με έξι χρόνια για να τελεσιδικήσει μια απόφαση. Πιάσαμε κυριολεκτικά πάτο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ίσως και παγκόσμια.
(β) Η ποιότητα των αποφάσεων είναι αρκετά μειωμένη. Κάτω από την πίεση του χρόνου και του όγκου, δυστυχώς οι δικαστικές αποφάσεις δεν είναι απόλυτα μελετημένες και πάρα πολλές φορές είναι λανθασμένες σε όλα τα επίπεδα. Χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί στη διαδικασία επιλογής νέων δικαστών αλλά και δικαστών στις ανώτερες δικαστικές βαθμίδες. Για τις ανώτερες δικαστικές βαθμίδες, δυστυχώς οι δικηγόροι έχουν αποκλειστεί μέσα από ένα λανθασμένο σύστημα επετηρίδας, δηλαδή προαγωγής πολλές φορές στη βάση της αρχαιότητας των δικαστών αντί εμπλουτισμού του συστήματος με έμπειρους και ικανούς δικηγόρους. Επίσης, πολλοί από τους πρωτοδιορισθέντες είναι άπειροι και αναλαμβάνουν καθήκοντα χωρίς να έχουν προσφέρει στη μαχόμενη δικηγορία.
(γ) Στην ηλεκτρονική δικαιοσύνη, δηλαδή καταχώρηση δικογράφων αγωγών κλπ., είμαστε ακόμα στον μεσαίωνα και όλα γίνονται με σκληρά αντίγραφα (hard copies), με σφραγίδες σε πρωτοκολλητεία κλπ., τα οποία λειτουργούν κάτω από συνθήκες τριτοκοσμικές.
(δ) Το ουσιαστικό δίκαιο είναι απηρχαιωμένο σε ουσιαστικούς τομείς και χρήζει εκσυγχρονισμού.
(ε) Δεν υπάρχουν εξειδικευμένα τμήματα δικαστηρίων σε όλα τα επίπεδα με αποτέλεσμα να ισχύει η αγγλική ρήση «jack of all trades and expert in none». Αυτό αφορά και δικαστές αλλά και δικηγόρους.
(στ) Η διαμεσολάβηση και η διαιτησία ως μέθοδος επίλυσης διαφορών είναι υποανάπτυκτη.
(ζ) Και τέλος, οι λειτουργοί της δικαιοσύνης λειτουργούν σε ένα νομοθετικό πλαίσιο (ο περί Δικηγόρων Νόμος) το οποίο είναι απηρχαιωμένο και χρήζει ριζικής αναθεώρησης, όσον αφορά τη διαδικασία εισδοχής τους στο επάγγελμα, την ανέλιξή τους, την εξειδίκευσή τους, την αποδοτικότητά τους, την προστασία του επαγγέλματος, τη δεοντολογία τους, τη μέθοδο εκλογής των εκπροσώπων τους και το ταμείο συντάξεώς τους. Για τις διαχρονικές αδυναμίες η ευθύνη είναι συλλογική. Βαρύνει και το Ανώτατο Δικαστήριο και τα κατώτατα δικαστήρια και το Υπουργείο Δικαιοσύνης αλλά και τους ίδιους τους δικηγόρους και τους συλλόγους τους. Κληρονομήσαμε από την Αγγλία ένα ικανό σύστημα και το έχουμε αφήσει στην πορεία των 60 χρόνων χωρίς καμία ουσιαστική μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό. Ήταν αναπόφευκτο και θέμα χρόνου τα προβλήματα να βγουν στην επιφάνεια.
Πώς σχολιάζετε την προσπάθεια που γίνεται για μεταρρύθμιση του τομέα της δικαιοσύνης;
Η μεταρρύθμιση στον τομέα της δικαιοσύνης είναι ελλιπέστατη, ανεπαρκής και δίνει την εντύπωση ότι σχεδιάστηκε με πρόχειρο τρόπο. Κατ’ αρχάς, οι εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μάς έδωσαν τον Μάρτιο του 2018 μια εμπεριστατωμένη έκθεση με λεπτομερείς εισηγήσεις για το τι πρέπει να γίνει και με τη σύσταση ότι δεν είναι δυνατόν να ακολουθηθεί διαδικασία «επιλογής κερασιών» («cherry picking»). Δηλαδή, να πάρουμε μόνο κάποια στοιχεία από την έκθεση και τα άλλα να τα αφήσουμε παντελώς ή για μεταγενέστερο στάδιο. Όλα ή τίποτα. Δυστυχώς, ένα μεγάλο μέρος των εισηγήσεων αυτών το αφήσαμε στο περιθώριο. Επιπρόσθετα, αφήσαμε να καθυστερήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό η υλοποίηση των εισηγήσεων της επιτροπής του Λόρδου Ντάισον για την τροποποίηση των κανόνων πολιτικής δικονομίας, δηλαδή της διαδικασίας που ακολουθείται στα δικαστήρια. Βρίσκεται ακόμα σε επεξεργασία εδώ και δύο χρόνια, αλλά πολύ φοβούμαι ότι, ακόμα και όταν η μετάφραση στα ελληνικά θα είναι έτοιμη, θα πάρει χρόνια να δουλέψει και να φέρει αποτελέσματα και θα χρειαστεί ειδική εκπαίδευση. Δεν έχει συμπεριληφθεί μια δραστική αναθεώρηση στη μεταρρύθμιση των Επαρχιακών Δικαστηρίων για να επιτευχθεί η εξειδίκευση. Το δε ανεξάρτητο σώμα διαχείρισης των δικαστηρίων, που η επιτροπή έχει συστήσει, αφέθηκε στο περιθώριο. Η ηλεκτρονική δικαιοσύνη πιάστηκε στα γρανάζια της ίδιας της δικαιοσύνης, οι δε κτιριακές εγκαταστάσεις, εκτός από το Ανώτατο Δικαστήριο, που και εκείνο χρήζει αναβάθμισης, είναι τριτοκοσμικές, ιδιαίτερα στη Λευκωσία.
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΜΟΥ
Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε προς τον δικηγορικό κόσμο και δη προς τους νέους δικηγόρους;
Το μήνυμα προς τους συναδέλφους μου είναι ότι, αν εκλεγώ, θα εργαστώ σκληρά για όλα τα πιο πάνω. Για δε τους νέους δικηγόρους, ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος θα σταθεί αρωγός και θα είναι δίπλα τους να τους στηρίξει, γιατί σε αυτούς εναποθέτουμε το μέλλον μας.
Με ποιο μότο πορεύεστε στη ζωή σας;
Σκληρή δουλειά και αφοσίωση.
WHO IS WHO
Γεννήθηκε στη Λευκωσία τα Χριστούγεννα του 1954, με καταγωγή από τον Αγρό Πιτσιλιάς από τον πατέρα του και από την κατεχόμενη Κυθρέα από τη μητέρα του, το γένος Καττάμη. Ο πατέρας του, γνωστός δικηγόρος, ο Φοίβος Ν. Κληρίδης, διετέλεσε Υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού και βουλευτής του ΑΚΕΛ Νέες Δυνάμεις τη δεκαετία του ’80. Ο παππούς του, Χρίστος Καττάμης, διετέλεσε δήμαρχος της Κυθρέας και ήταν γνωστός για τους «Αλευρόμυλους Καττάμη» στην Κυθρέα. Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και σπούδασε νομικά στο Λονδίνο στο Πανεπιστήμιο Brunel και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, για το master στο University College και για το διδακτορικό του στο King’s College.
Είναι Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Frederick και εκλεγμένος καθηγητής. Δίδαξε επίσης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Έχει συγγράψει πέντε βιβλία με τη Νομική Βιβλιοθήκη Ελλάδος για τη δικηγορία, για το κυπριακό νομικό σύστημα, για το δίκαιο της απόδειξης και για το δίκαιο της επιείκειας.
Είναι συγγραφέας πολυάριθμων άρθρων σε έγκυρα νομικά περιοδικά και κεφάλαια σε ξένα βιβλία. Ασκεί τη μαχόμενη δικηγορία από το 1982. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Κληρίδου, από την Αθήνα, και έχει τρία παιδιά, δικηγόρους στο δικηγορικό γραφείο Φοίβος, Χρίστος Κληρίδης & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, τη Φοίβη, τον Αλέξανδρο και τον Κωνσταντίνο Κληρίδη.