Του Αντώνη Αντωνίου*
Οι εργασιακές σχέσεις και η κοινωνική πολιτική κατά το 2021 σημαδεύτηκαν από την πρωτοφανή υγειονομική κρίση της πανδημίας και τις επιπτώσεις της επί της οικονομίας και επί της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων.
Τα υγειονομικά μέτρα που λήφθηκαν για προστασία της δημόσιας υγείας και αναχαίτιση της πανδημίας δημιούργησαν ένα ασταθές επιχειρηματικό και εργασιακό περιβάλλον, μετατρέποντας την κρίση σε πολυδιάστατη και παρατεταμένη.
Ενεργώντας ως ο εκπρόσωπος των εργοδοτών και των επιχειρήσεων, η ΟΕΒ κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για τη στήριξή τους, με ενεργή συμμετοχή στην εκπόνηση των πρωτοκόλλων λειτουργίας των επιχειρήσεων και στον σχεδιασμό των Ειδικών Σχεδίων Στήριξης Εργαζομένων που υλοποίησε το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, υποβάλλοντας εισηγήσεις και εμπεριστατωμένες απόψεις κατά τρόπο διαρκή και εποικοδομητικό.
Παρά τις αντίξοες συνθήκες που δημιουργήθηκαν, οι επιχειρήσεις προσάρμοσαν τον τρόπο λειτουργίας τους, αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία, σε συνδυασμό με ευέλικτες μορφές απασχόλησης, προκειμένου να καταστεί δυνατή η συνέχιση της λειτουργίας τους, επιτυγχάνοντας την επιστροφή στην ομαλότητα και τη σταδιακή ανάπτυξη της οικονομίας.
Το τέλος του έτους βρίσκει τις επιχειρήσεις αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις, με βασικότερη την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού σε όλους σχεδόν τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Οι ενέργειες και παραστάσεις της ΟΕΒ είχαν ως αποτέλεσμα την έναρξη του διαλόγου για τον εκσυγχρονισμό της Στρατηγικής Απασχόλησης Ξένου Εργατικού Δυναμικού και των σχετικών κριτηρίων, ώστε να συνάδουν με τη σημερινή πραγματικότητα και τις αναπτυξιακές ανάγκες της οικονομίας και των επιχειρήσεων, με σκοπό την επίλυση του προβλήματος της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού, που αποτελεί τροχοπέδη για την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας.
Παράλληλα, η πολιτική απόφαση για θέσπιση εθνικού κατώτατου μισθού έχει προκαλέσει προβληματισμό στον επιχειρηματικό κόσμο, που θεωρεί πως προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η αύξηση της παραγωγικότητας και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, με σκοπό την πλήρη ανάκαμψη από την πανδημία. Η περαιτέρω αύξηση του εργατικού κόστους κατά τρόπο ανελαστικό, σε μια περίοδο που η οικονομία παραμένει ευάλωτη σε εξωγενείς παράγοντες, αποτελεί επιπρόσθετο αποσταθεροποιητικό παράγοντα.
Παρομοίως, η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) επιφέρει αύξηση του εργατικού κόστους και του πληθωρισμού. Με τη λήξη της Μεταβατικής Συμφωνίας για την ΑΤΑ στο τέλος του 2021, εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει ο διάλογος για το καίριο αυτό θέμα, με την ΟΕΒ να θεωρεί αναγκαία την πλήρη κατάργηση του αναχρονιστικού αυτού θεσμού.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Το 2021 ολοκληρώθηκε αφήνοντας πίσω του σοβαρές παρενέργειες λόγω της πανδημίας, μία εκ των οποίων ήταν η αναταραχή στο διεθνές εμπόριο και τα σοβαρά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αυτό αναμένεται να συνεχιστεί τουλάχιστον και μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022, πλήττοντας πολλούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας.
Οι ανατιμήσεις που άρχισαν να παρατηρούνται, τόσο στις πρώτες ύλες όσο και στα εισαγόμενα προϊόντα, έχουν προκαλέσει αναστάτωση και ασκούν μεγάλη πίεση στους Κύπριους επιχειρηματίες για τιμολόγηση των τελικών τους προϊόντων. Οι αυξήσεις αυτές οφείλονται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως η πτώση στην παγκόσμια παραγωγή κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η αυξημένη ζήτηση με τη βελτίωση της επιδημιολογικής κατάστασης και το αυξημένο κόστος εμπορευματοκιβωτίων, ναύλων, καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας.
Σημαντική πρόκληση για την οικονομία αποτελεί η εφαρμογή της νέας Στρατηγικής Προσέλκυσης Ξένων Επενδύσεων, η οποία φιλοδοξεί να καταστήσει την Κύπρο ένα αειφόρο επιχειρηματικό και εμπορικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, με έμφαση στην υψηλή τεχνολογία, τη ναυτιλία, την καινοτομία, την έρευνα και ανάπτυξη και τη βιοτεχνολογία.
Η ΟΕΒ θεωρεί επιβεβλημένη την κατάργηση των πρόσθετων φορολογιών και επιβαρύνσεων επί των επιχειρήσεων που επιβλήθηκαν προσωρινά για διάσωση της οικονομίας πριν από την κρίση του 2011-2014 ή την εισαγωγή ισότιμων αντισταθμιστικών φοροελαφρύνσεων στο πλαίσιο της αναμενόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης.
Η βελτίωση του επιχειρηματικού οικοσυστήματος, η προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού και της καινοτομίας, η απλοποίηση των διαδικασιών, η αποτελεσματική εξυπηρέτηση των διαφόρων αιτημάτων από επιχειρήσεις ιδιαίτερα αναπτυξιακού προσανατολισμού, η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και η βελτίωση της ταχύτητας απονομής δικαιοσύνης και γενικά οι εκκρεμούσες μεταρρυθμίσεις συνεχίζουν για μια ακόμη χρονιά να βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα της ΟΕΒ.
Η ΟΕΒ υπέβαλε στους αρμόδιους εμπεριστατωμένες εισηγήσεις για όλα τα πιο πάνω, τα οποία αποτελούν θεματικές προτεραιότητες και προκλήσεις του 2022. Ελπίζουμε οι πλείστες από αυτές τις προκλήσεις να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με τη συμβολή της ΟΕΒ, αξιοποιώντας την ευτυχή συγκυρία του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η Κύπρος το 2022 σχετίζονται κυρίως με τη συγκράτηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, αφού αυτό έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην οικονομία και στην ανταγωνιστικότητα των κυπριακών επιχειρήσεων. Οι πιέσεις που ασκούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Fit for 55%) θα επιφέρουν ριζικές αλλαγές στον τρόπο που λειτουργούν οι επιχειρήσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν την εξοικονόμηση ενέργειας, αφού φαίνεται ότι το κόστος της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης ήρθε για να μείνει.
Όπως διαφαίνεται, το περιβαλλοντικό κόστος της ρυπογόνας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Κύπρου –το οποίο μετακυλίεται στους καταναλωτές, αφού δεν έχουν υπάρξει σημαντικές διαφοροποιήσεις στο ενεργειακό μείγμα– θα παραμείνει στα σημερινά υψηλά επίπεδα και πιθανότατα θα αυξηθεί. Η τιμή δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ στις 31 Δεκεμβρίου 2020 ήταν 32,71 ευρώ ανά τόνο CO2, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2021 εκτοξεύθηκε στα 63,35 ευρώ ανά τόνο CO2.
Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών για ηλεκτρική ενέργεια, όπως ενσωμάτωση περισσότερων ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, μεταρρυθμίσεις που θα απλοποιούν το αδειοδοτικό πλαίσιο, έμφαση στις νέες τεχνολογίες, όπως το υδρογόνο, και στις υποδομές, αλλά και μετάβαση σε πιο πράσινες οδικές μεταφορές. Κάποιες επενδύσεις θα γίνουν από τον ιδιωτικό τομέα και κάποιες άλλες πρέπει να γίνουν από το κράτος.
Οι αγορές ενέργειας και τα δίκτυα (που πρέπει να μετατραπούν σε έξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα) πρέπει να είναι κατάλληλα για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και όχι το αντίστροφο. Οι αγορές πρέπει να σχεδιάζονται για την πλήρη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ευρύτερη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και για την άρση των υφιστάμενων εμποδίων. Η πλήρης λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού είναι ένα στοίχημα που θα πρέπει να κερδηθεί, όπως και η έλευση φυσικού αερίου για την ηλεκτροπαραγωγή –έστω ως ενδιάμεση λύση–, με στόχο τη μείωση κατά ένα ποσοστό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την ηλεκτροπαραγωγή στην Κύπρο, μέχρι τη μετάβαση σε ένα πιο πράσινο ενεργειακό μείγμα.
*Προέδρου της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ)