Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Η διαδικασία νομιμοποίησης των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι αυτή που καθιστά το Οικονομικό Έγκλημα κερδοφόρο, αλλιώς οι εγκληματίες δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα λεφτά τους. Ο Γιάννης Πεττεμερίδης, Εγκληματολογικός Ερευνητής και Ειδικός σε Θέματα Συμμόρφωσης AML και Κυρώσεων εξηγεί στη συνέντευξή του, στο Economy Today, ότι για να νομιμοποιήσουν τα έσοδά τους οι εγκληματίες βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη, εργοδοτώντας ό,τι καλύτερο υπάρχει στην αγορά, σε συμβούλους, λογιστές, δικηγόρους. Στη διαδικασία που ακολουθείται στο ξέπλυμα placement – layering – integration σημειώνει ότι η Κύπρος χρησιμοποιείται κυρίως στη δεύτερη φάση, δηλαδή τα λεφτά έρχονται από δικαιοδοσίες με πιο χαμηλές νομοθεσίες κατά του ξεπλύματος και φεύγουν σε προορισμούς με στόχο να επενδυθούν σε ακίνητα ή νόμιμες επιχειρήσεις. Ανάμεσα σε πολλά άλλα ο κ. Πεττεμερίδης αναφέρει ότι οι όγκοι του βρώμικου χρήματος είναι τόσο μεγάλοι που οι εγκληματίες είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν ένα σημαντικό κομμάτι στο να διαφθείρουν τον οποιονδήποτε μπορεί να χρειαστούν για να τους υποβοηθήσει να ξεπλύνουν αυτόν τον παράνομο πλούτο. Δηλώνει, επίσης, ότι «ο πήχυς, που θέτω για τη δική μου χώρα, έστω κι αν αυτό ακούγεται ουτοπικό, είναι να εξαλειφθεί, πλήρως, το οικονομικό έγκλημα και το ξέπλυμα παράνομου χρήματος από την Κύπρο μας».
Πώς προέκυψε η ανάγκη για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος από παράνομες δραστηριότητες και πώς το ξέπλυμα σχετίζεται με το Οικονομικό Έγκλημα;
Δεν υπάρχει ξέπλυμα χρήματος αν δεν υπάρξει, πρώτα, Οικονομικό Έγκλημα. Και όποτε υπάρξει Οικονομικό Έγκλημα, πάντα, υπάρχει και ξέπλυμα χρήματος. Το ένα συνυπάρχει με το άλλο και το καθένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Για ποιο λόγο υπάρχει Οικονομικό Έγκλημα; Για έναν και μοναδικό λόγο: Για τον λόγο ότι είναι κερδοφόρο. Τι καθιστά το Οικονομικό Έγκλημα κερδοφόρο; Το ξέπλυμα! Για παράδειγμα, εάν κάποιος εγκληματίας διαπράξει Οικονομικό Έγκλημα και το μόνο που θέλει είναι να φυλάξει τα χρήματα μέσα σε μια αποθήκη και να σηκώνεται κάθε πρωί να τα βλέπει και να λέει «Μπράβο μου!», τότε, δεν χρειάζεται να κάνει ξέπλυμα. Εάν, όμως, χρειάζεται να χαρεί αυτά τα χρήματα, προερχόμενα από παράνομες δραστηριότητες, πρέπει, πρώτα, να δικαιολογήσει ότι προέρχονται από νόμιμη πηγή και αφού τα δικαιολογήσει με διάφορες τεχνικές, να αποκρύψει την πηγή τους. Αυτό αποτελεί το πιο σημαντικό στοιχείο για θέματα ξεπλύματος. Πρέπει, δηλαδή, κάποιος να αποκρύψει, να αλλάξει την πηγή του πλούτου, την παράνομη πηγή και μετέπειτα, να τα παρουσιάσει ότι είναι από νόμιμη πηγή για να μπορέσει να τον χρησιμοποιήσει.
Ποιοι είναι οι πιο «ύποπτοι» τομείς και δραστηριότητες που μπορεί να εντοπιστεί ξέπλυμα παράνομου χρήματος και ποιες είναι οι πιο συχνές «γεωγραφικές διαδρομές κεφαλαίων» που παρατηρούνται;
Παρόλο που υπάρχει σημαντική αρθρογραφία, εγκύκλιοι, κατευθυντήριες γραμμές από τις Εποπτικές Αρχές, στην Κύπρο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που εντοπίζουν τομείς που είναι οι πιο ευάλωτοι για να χρησιμοποιηθούν για ξέπλυμα παράνομου χρήματος - και συνήθως, αυτοί αποτελούν τομείς που έχουν το ρευστό (cash) ως βασικό τρόπο συναλλαγών, - παρόλο που υπάρχουν αρκετές λίστες χωρών υψηλού κινδύνου, όπως τις αποκαλούμε, -όπως έχουν εκδοθεί από το FATF (Financial Action Task Force) και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, -η συνήθης πρακτική για τομείς και γεωγραφικούς προορισμούς που χρησιμοποιούνται για θέματα ξεπλύματος, έχουν μια κοινή παράμετρο. Παρατηρούμε, δηλαδή, μετακινήσεις κεφαλαίων και πλούτου από γεωγραφικούς προορισμούς που χαρακτηρίζονται από χαμηλής ποιότητας συμμόρφωσης σε θέματα ξεπλύματος (π.χ. σε υπεράκτιες δικαιοδοσίες), προς γεωγραφικούς προορισμούς, που χαρακτηρίζονται από υψηλής ποιότητας συμμόρφωση σε θέματα ξεπλύματος (π.χ. σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ηνωμένο Βασίλειο). Αυτή την αφετηρία, έχουν οι πηγές κεφαλαίων και πλούτου και από εδώ ξεκινά η πορεία τους για να καταστεί ευκολότερη η είσοδός τους στο σύστημα, τη λεγόμενη «τοποθέτηση» (placement). Αφού γίνει η «τοποθέτηση», ξεκινά η μεταφορά αυτών των κεφαλαίων και πλούτου, σταδιακά, σε λίγο καλύτερους προορισμούς, την κάθε φορά, παρουσιάζοντάς τα με διάφορους τρόπους ως εικονικές πράξεις, τη λεγόμενη «διαστρωματοποίηση» (layering), για να καταλήξουν στο τελευταίο βήμα και να επενδυθούν σε νόμιμες δραστηριότητες και νόμιμα περιουσιακά στοιχεία, τη λεγόμενη «ενσωμάτωση» (integration). Η Κύπρος, συνήθως, χρησιμοποιείται στην πιο πάνω διαδρομή ξεπλύματος, ως επί το πλείστον, στο στάδιο της «διαστρωματοποίησης» και λιγότερο στα στάδια της «τοποθέτησης» και της «ενσωμάτωσης».
Αν θεωρήσουμε ότι οι εγκληματίες βρίσκονται, πάντα, ένα βήμα πιο μπροστά από τις Διωκτικές Αρχές, πόσο δύσκολο είναι να εντοπιστεί η διακίνηση κεφαλαίων και πλούτου από παράνομες δραστηριότητες και πώς μπορεί αυτό να τεκμηριωθεί ενώπιον δικαστηρίου;
Οι εγκληματίες, που ασχολούνται με το Οικονομικό Έγκλημα, με παράνομες δραστηριότητες, όπως εμπορία ναρκωτικών, εμπορία προσώπων, εμπορία όπλων, φοροδιαφυγή, κ.τλ., είναι Εγκληματικοί Οργανισμοί που έχουν σημαντικές πηγές και πλούτο, για να εργοδοτήσουν τους καλύτερους συμβούλους σε όλο τον κόσμο με σκοπό να τους υποβοηθήσουν στο ξέπλυμα αυτού του πλούτου από παράνομες δραστηριότητες. Η εκτίμηση τού μεγέθους του ξεπλύματος ανά το παγκόσμιο υπολογίζεται γύρω στο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, ετησίως, που αποτελεί ένα τεράστιο ποσό αυτής της παρά οικονομίας. Επομένως, μιλούμε για εγκληματίες με πολύ βαθιές τσέπες, οι οποίοι, μπορούν να εργοδοτήσουν ό,τι καλύτερο υπάρχει έξω, σε συμβούλους, λογιστές, δικηγόρους, κ.τλ. και από την άλλη πλευρά, έχουμε τις Αρχές σε όλο τον κόσμο, είτε λέγονται Εποπτικές Αρχές, είτε λέγονται Αστυνομικές Αρχές ή λέγονται Εισαγγελικές Αρχές, με προϋπολογισμούς πενιχρούς σε σύγκριση με τους προϋπολογισμούς αυτών των Εγκληματικών Οργανώσεων. Έχουμε να κάνουμε με ένα άνισο αγώνα, όπου ο εντοπισμός της οποιασδήποτε εγκληματικής δραστηριότητας και ξεπλύματος είναι τρομακτικά δύσκολος να εντοπιστεί και να τεκμηριωθεί στο δικαστήριο. Να μην ξεχνάμε όμως, ότι, βάσει της Νομοθεσίας περί Ξεπλύματος Παράνομου Χρήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και τις ανάλογες νομοθεσίες όλων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν είναι μόνο οι Εποπτικές Αρχές και οι οποιεσδήποτε άλλες Διωκτικές Αρχές, που είναι υπεύθυνες για την αντιμετώπιση του ξεπλύματος παράνομου χρήματος, αλλά, είναι και όλες οι υπόχρεες οντότητες, όπως οι λογιστές, οι δικηγόροι, οι επαγγελματίες, όπου βάσει της νομοθεσίας, έχουν νομική υποχρέωση, να λειτουργούν ως θεματοφύλακες της νόμιμης οικονομίας. Όπου εντοπίζονται υποψίες ξεπλύματος παράνομου χρήματος, η νομοθεσία απαιτεί, όπως όλες οι υπόχρεες οντότητες να μην προχωρούν με τις συγκεκριμένες συναλλαγές και να κάνουν γραπτή αναφορά στις ανάλογες αρχές, π.χ. στην Κύπρο το FIU είναι η MOKAS.
Στην Κύπρο την τελευταία δεκαετία υπάρχουν αναφορές, κυρίως, από το εξωτερικό ότι η διακίνηση παράνομου χρήματος οργιάζει. Σε κάθε μεγάλη διαρροή δεδομένων στο επίκεντρο ήταν το όνομα της Κύπρου, με το τελευταίο παράδειγμα των Cyprus Confidential. Ποια θεωρείτε ότι είναι η πραγματικότητα επί του θέματος;
Όπως έχω αναφέρει προηγουμένως, το ξέπλυμα παράνομου χρήματος, ετησίως, ανά το παγκόσμιο, υπολογίζεται στο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Είναι ένα πρόβλημα, που είναι τρομακτικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αποτελεί ένα πρόβλημα που υπάρχει σε όλες τις χώρες του κόσμου, ανεξαιρέτως. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα νομοθεσιών και πρωτοβουλιών από άλλες χώρες, με πολύ θετικά αποτελέσματα στον εντοπισμό και στον τερματισμό υποθέσεων ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Διαβάζοντας τον Διεθνή Τύπο μπορεί να εντοπίσει κάποιος σωρεία παραδειγμάτων, καλών και κακών πρακτικών, για την αντιμετώπιση του ξεπλύματος παράνομου χρήματος σε όλο τον κόσμο. Σε όλες τις χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, υπόχρεες οντότητες (όπως, τράπεζες, λογιστικά, δικηγορικά κι άλλοι επαγγελματίες) έχουν δεχτεί σημαντικά πρόστιμα γιατί, απέτυχαν να εκπληρώσουν τον ρόλο τους ως θεματοφύλακες της νόμιμης οικονομίας. Σίγουρα, το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια ανά το παγκόσμιο, ετησίως, από ξέπλυμα παράνομου χρήματος, ένα σχετικά μικρό ποσοστό αφορά την Κύπρο. Παρόλα αυτά και παρόλο το μικρό ποσοστό του προαναφερθέντος ποσού που αφορά την Κύπρο, η Κύπρος, δυστυχώς, αναφέρεται, συνεχώς, στα περισσότερα διεθνή σκάνδαλα ξεπλύματος παράνομου χρήματος, όπως τα Cyprus Confidential και παλαιότερα, τα Panama Papers, Paradise Papers, Pandora Papers, Al Jazeera Papers. Επίσης, να σας θυμίσω την κατάρρευση της κυπριακής οικονομίας το 2013. Οι Ευρωπαϊκές Αρχές και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχαν χρησιμοποιήσει ως επιχείρημα το ξέπλυμα παράνομου χρήματος ως έναν από τους παράγοντες για τη στήριξή τους αναφορικά με τη χρηματοδότηση της κυπριακής οικονομίας. Θέλω να σημειώσω, ότι, είναι διεθνώς αναγνωρισμένες οι τεράστιες προσπάθειες, που διέπραξε η Κύπρος, τα τελευταία δέκα χρόνια, αλλά και τα σημαντικά αποτελέσματα, που είχε η χώρα μας, για την καταπολέμηση του ξεπλύματος. Σίγουρα, όμως, υπάρχει ακόμα αρκετή δουλειά που πρέπει να γίνει για περαιτέρω βελτίωση της πάταξης του ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Το δικό μου κριτήριο δεν είναι «Ναι, υπάρχει ξέπλυμα παράνομου χρήματος στην Κύπρο, αλλά, επειδή, υπάρχει και σε άλλες χώρες σε μεγαλύτερο βαθμό, τότε, είμαστε εντάξει!» Ο πήχυς, που βάζει ο καθένας για τη χώρα του κι εγώ, προσωπικά, για τη δική μου χώρα, δεν είναι το μέτρο σύγκρισής μου οι άλλες χώρες κι αν υπάρχει μεγαλύτερο πρόβλημα ξεπλύματος παράνομου χρήματος ή όχι σε αυτές παρά στην Κύπρο, αλλά, ο πήχυς, που θέτω για τη δική μου χώρα, έστω κι αν αυτό ακούγεται ουτοπικό, είναι να εξαλειφθεί, πλήρως, το Οικονομικό Έγκλημα και το ξέπλυμα παράνομου χρήματος από την Κύπρο μας.
Πώς οι κανονισμοί για το AML έχουν τροποποιηθεί μετά τις ευρωπαϊκές, αμερικανικές, αγγλικές και τις ευρύτερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, για τον πόλεμο στην Ουκρανία και ποιος ο συσχετισμός τους;
Θέλω να τονίσω ότι, στην Κύπρο είμαστε υποχρεωμένοι, βάσει νομοθεσίας, να εφαρμόζουμε τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών. Δεν υπάρχει νομική υποχρέωση να ακολουθούμε τις κυρώσεις τρίτων χωρών, όπως της Αμερικής και της Αγγλίας. Παρόλα αυτά, οι κυρώσεις τρίτων χωρών πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν στις εσωτερικές πολιτικές κατά του ξεπλύματος παράνομου χρήματος, όλων των υπόχρεων οντοτήτων και σημαντικότερα, στη μη υποβοήθηση «εν γνώσει μας» ή «οφείλαμε να γνωρίζουμε» οποιοδήποτε άτομο ή νομική οντότητα που έχει μπει σε λίστες κυρώσεων, είτε της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε της Αμερικής, είτε της Αγγλίας ή άλλων τρίτων χωρών, να παρακάμψουν τις οποιεσδήποτε κυρώσεις. Σημειώνω ότι, για τον οποιονδήποτε επαγγελματία (υπόχρεα οντότητα), στο να επιτύχει πλήρη συμμόρφωση με το νομοθετικό πλαίσιο των προαναφερθέντων κυρώσεων, θα είναι αδύνατο να επιτευχθεί εάν, πρώτα, δεν πετύχει πλήρη συμμόρφωση με τη νομοθεσία που αφορά την καταπολέμηση ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Για να εξηγήσω περαιτέρω, εάν δεν γνωρίζεις, πρώτα, ποιος είναι ο πελάτης σου, ποιο είναι το ιδιοκτησιακό καθεστώς, ποιες είναι οι θυγατρικές ή οι άλλες συνδεδεμένες οντότητές του, ποιοι είναι οι κύριοι πελάτες και προμηθευτές του, από πού δημιουργεί πλούτο και πού διανέμεται αυτός ο πλούτος (όλα αυτά απαιτούνται από τη νομοθεσία περί ξεπλύματος παράνομου χρήματος), τότε, θα είναι αδύνατο να πετύχεις πλήρη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας, που αφορούν τις κυρώσεις.
Ποιος ο ρόλος της Πολιτείας και των Εποπτικών Αρχών στον «πόλεμο» κατά του ξεπλύματος παράνομου χρήματος και ποια είναι τα κενά που εντοπίζονται για τα οποία πρέπει να γίνουν διορθωτικές κινήσεις;
Όπως προανέφερα, βάσει της νομοθεσίας, δεν είναι μόνο η Πολιτεία και οι Εποπτικές Αρχές που είναι θεματοφύλακες της νόμιμης οικονομίας αλλά και όλες οι υπόχρεες οντότητες, (λογιστές, δικηγόροι, τράπεζες και άλλοι επαγγελματίες). Είναι κοινή προσπάθεια, κοινός αγώνας και κοινός στόχος όλων, η καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος, της διαφθοράς και του ξεπλύματος παράνομου χρήματος. Θυμίζω ότι, Οικονομικό Έγκλημα, διαφθορά και ξέπλυμα παράνομου χρήματος, δεν αφορά μόνο το έγκλημα της φοροδιαφυγής (φοροδιαφυγή, συνήθως, είναι πλούτος από νόμιμες πηγές δραστηριοτήτων, που αποκρύβονται από τις Φορολογικές Αρχές), αλλά και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες (όπου η πηγή είναι παράνομη από την Αρχή), δηλαδή, τα Οικονομικά Εγκλήματα, που αφορούν εμπορία ναρκωτικών, εμπορία προσώπων, εμπορία όπλων, κ.τλ.. Αυτά τα Οικονομικά Εγκλήματα έχουν να κάνουν με τον θάνατο και τη δυστυχία των ανθρώπων και απομυζούν την ευημερία της κοινωνίας μας. Διορθωτικές κινήσεις για την πάταξη του εγκλήματος του ξεπλύματος παράνομου χρήματος έχουν γίνει σε σημαντικό βαθμό στην Κύπρο, τα τελευταία δέκα χρόνια, όπως προανέφερα πιο πάνω. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ακόμα αρκετά, που πρέπει να γίνουν, όπως, η περαιτέρω ενδυνάμωση των Εποπτικών, Αστυνομικών και Εισαγγελικών Αρχών, η περαιτέρω συνεργασία με τις ανάλογες Αρχές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η περαιτέρω εκπαίδευση σε θέματα ξεπλύματος και κυρώσεων των υπόχρεων οντοτήτων, η πιο στενή συνεργασία μεταξύ των υπόχρεων οντοτήτων της Πολιτείας και των Αρχών, η αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου και η επιβολή πειθαρχικών και ποινικών ποινών σε όλους όπου «εν γνώσει τους» ή «όφειλαν να γνωρίζουν» υποβοηθούν οποιονδήποτε εγκληματία να ξεπλύνει παράνομο χρήμα και να εισέλθει στη νόμιμη οικονομία.
Η Κύπρος βρίσκεται ψηλά στην κατάταξη ανάμεσα στις χώρες, που οι πολίτες τους θεωρούν ότι η διαφθορά είναι από τα πιο σημαντικά ζητήματα που χρήζουν αντιμετώπισης. Πώς σχετίζεται το AML με το φαινόμενο αυτό;
Όπως προανέφερα, ο μόνος λόγος που υπάρχει Οικονομικό Έγκλημα και διαφθορά είναι γιατί είναι κερδοφόρα και το τι τα κάνει κερδοφόρα είναι το ξέπλυμα παράνομου χρήματος. Οποιαδήποτε διαφθορά, ισούται με την υποβοήθηση οποιουδήποτε εγκληματία να ξεπλύνει πλούτο από παράνομες δραστηριότητες. Άρα, μπαίνουμε σε ένα φαύλο κύκλο, όπου όλα τα πιο πάνω γίνονται συνυφασμένα με την υποβοήθηση εγκληματιών, «εν γνώσει» ή «όφειλαν να γνωρίζουν», στο να διαπράξουν Οικονομικό Έγκλημα και στο να ξεπλύνουν αυτά τα παράνομα έσοδα. Το μέγεθος των χρηματικών ποσών, που αφορά το Οικονομικό Έγκλημα, είναι τόσο σημαντικό που οι εγκληματίες είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν ένα σημαντικό κομμάτι στο να διαφθείρουν τον οποιονδήποτε μπορεί να χρειαστούν για να τους υποβοηθήσει να ξεπλύνουν αυτόν τον παράνομο πλούτο. Δυστυχώς, έχουμε βρεθεί μάρτυρες ως κοινωνία, σε ένα μεγάλο αριθμό πολιτικών, άλλων αξιωματούχων του κράτους και επαγγελματιών, τα τελευταία χρόνια, που έχουν διαφθαρεί από τους πιο πάνω εγκληματίες και έχουν καταδικαστεί από τη Δικαιοσύνη. Σημειώνω ότι, όσο υπάρχει σε ένα κράτος Οικονομικό Έγκλημα και ξέπλυμα παράνομου χρήματος, θα υπάρχουν και διεφθαρμένοι θεματοφύλακες, που είναι διατεθειμένοι να τους υποβοηθήσουν.
Διαβάστε επίσης: Μη μου τους.. σκύλους (και τους δήμους) τάραττε