Του Κυριάκου Ε. Γεωργίου
Εργάτη Γνώσης
Σ’ αυτό το άρθρο σε συνέχεια από τα προηγούμενα άρθρα θα συνεχισθεί και θα ολοκληρωθεί, προς το παρόν, ο λόγος περί της διαχείρισης έργων με αναφορά σε προσωπικά βιώματα και εμπειρίες από μια μακροχρόνια ενασχόληση με το θέμα σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Σε κάθε έργο υπάρχουν τέσσερις κύριες παράμετροι, οι οποίες καθορίζουν την επιτυχία του:
(α) Ορθή εξ αρχής κοινή συμφωνημένη εκτίμηση των παραδοτέων όσον αφορά τι ακριβώς θα παραδοθεί, από πλευράς, προδιαγραφών, ποιότητας, κόστους και χρόνου.
(β) Χειρισμός επιπρόσθετων αναγκών και απαιτήσεων.
(γ) Προσωπικό, διαθεσιμότητα, παρακίνηση, γνώσεις και εμπειρία.
(δ) Φιλότιμο.
Ορθή εξ αρχής κοινή, συμφωνημένη εκτίμηση των παραδοτέων
Η ορθή εξ αρχής κοινή, συμφωνημένη εκτίμηση των παραδοτέων όσον αφορά τι ακριβώς θα παραδοθεί, από πλευράς, προδιαγραφών, ποιότητας, κόστους και χρόνου είναι μια σημαντική παράμετρος που μπορεί να καθορίσει τη διαφορά μεταξύ ενός επιτυχημένου και ενός αποτυχημένου έργου. Έχω δει περιπτώσεις όπου ο εργοδότης / ιδιοκτήτης του έργου πιέζει τον εργολάβο σε τέτοιο βαθμό όπου το έργο, είτε στον Kατασκευαστικό ή στον χώρο της Πληροφορικής, δεν έχουν καθόλου περιθώριο κέρδους ή και χρονικό περιθώριο για χειρισμό απρόβλεπτων και αναπόφευκτων καθυστερήσεων, δυσκολιών και αναποδιών.
Έχω παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς το θέμα με το Αθλητικό Κέντρο Σπύρος Κυπριανού και την προσπάθεια να επεκταθεί, ώστε να φιλοξενήσει τη διοργάνωση αγώνων Ομίλου του FIBA EUROBASKET τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2025. Κατ’ αρχήν εκ των πραγμάτων το χρονοδιάγραμμα δεν είναι εφικτό. Έχω επισκεφτεί τον χώρο με συναδέλφους μηχανικούς και έχω στο αρχείο μου σχετικές φωτογραφίες. Το έργο έχει σχεδιασθεί από τον Θεοχάρη Δαυίδ, βραβευμένο αρχιτέκτονα και καθηγητή στο Prat Institute της Νέας Υόρκης, με παρουσία στην Κύπρο και τη Νέα Υόρκη, ο οποίος έχει σχεδιάσει και άλλα εμβληματικά κτήρια και στάδια όπως το ΓΣΠ.
Το έργο αναβάθμισης αφορά μελέτη, κατασκευή αλλά και πενταετή συντήρηση του έργου και η εκτιμώμενη αξία στην προκήρυξη του διαγωνισμού ήταν στα €11 εκ.. Η αρχική εκτίμηση του ΚΟΑ ήταν της τάξης των €13 εκ.. Για τον έργο υπέβαλαν προσφορές δύο εταιρείες, με το ύψος του κόστους του έργου να εκτιμάται στα €16 εκ.. Οι δύο προσφορές είναι γύρω στο 50% πάνω από το αρχικό εκτιμώμενο κόστος και έτσι ο διαγωνισμός έχει ακυρωθεί και θα επαναπροκηρυχθεί, προκαλώντας ακόμη περισσότερη καθυστέρηση σε ένα πολύ σφικτό χρονοδιάγραμμα.
Ανάμεσα στα παραδοτέα υπάρχουν δύο, για την ακρίβεια τρία, τα οποία είναι προβληματικά και απαγορευτικά ως προς τη δυνατότητα υλοποίησης.
(α)
Η χωρητικότητα του γηπέδου είναι 5.517 θέσεις, αλλά με βάση τις προδιαγραφές της FIBA πρέπει να αυξηθεί τουλάχιστον σε 8.300 θέσεις. Ο εργολάβος θα μπορεί να αξιοποιήσει για τις επιπλέον θέσεις σε κερκίδες και καθίσματα, σε διάφορους χώρους του σταδίου που αναφέρονται στα έγγραφα. Χώρος για να γίνει αυτή η επέκταση της χωρητικότητας δεν υπάρχει. Ούτε και υπάρχει χώρος περιμετρικά του σταδίου για να γίνει επέκταση.
Με την ίδια λογική δεν υπάρχει χώρος για την αναβάθμιση και διαμόρφωση χώρων VIP, δημοσιογραφικών θεωρείων (Kέντρο Tύπου), χώρων συνεντεύξεων, χώρων εστίασης και πολλών άλλων δωματίων. Απλά δεν υπάρχει περιθώριο για την αναβάθμιση και διαμόρφωση χώρων VIP και δημοσιογραφικών θεωρείων εντός της κυρίας αίθουσας.
(β)
Προμήθεια και εγκατάσταση με ανάρτηση στο κέντρο του γηπέδου κύβου ηλεκτρονικών οθονών (Video Screen/Cube). Η υφιστάμενη κατασκευή της οροφής δεν μπορεί να στηρίξει το μέγεθος και βάρος του κύβου και η όποια προσπάθεια σχεδιασμού και ανακατασκευής θα έχει μεγάλη χρονική διάρκεια και κόστος.
Και ένα τελευταίο σημείο το στάδιο Ελευθερία στη Λευκωσία υστερεί ως χώρος αλλά έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει τους αγώνες από πλευράς χωρητικότητας.
Χειρισμός επιπρόσθετων αναγκών και απαιτήσεων
Αντίστοιχα προβλήματα διαφορών ως προς τα παραδοτέα έχουν υπάρξει σε όλα τα έργα που έχουν σχολιασθεί σε αυτήν τη σειρά άρθρων και υπάρχουν διαδικασίες μέσα από τις οποίες επιλύονται. Στην περίπτωση του Σταθμού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου στο Βασιλικό υπάρχουν διαφορές ως προς τα τελικά παραδοτέα, αλλά και απαίτηση για επιπρόσθετη αμοιβή €200 εκ. σε ένα έργο της τάξης των €500 εκ. και το θέμα έχει παραπεμφθεί σε διαιτητικό δικαστήριο στο Λονδίνο.
Η ορθή πρακτική είναι να μην επιτρέπονται οι παρακλήσεις από τα συμφωνηθέντα. Οι επιπρόσθετες απαιτήσεις θα πρέπει να συζητούνται όταν το αρχικό έργο έχει ολοκληρωθεί και παραδοθεί. Όταν η συζήτηση γίνεται εν μέσω του έργου, τότε υπάρχουν καθυστερήσεις και σημαντική αύξηση του κόστους. Είναι η ευκαιρία για τον εργολάβο να αυξήσει τη χρονική διάρκεια και το κόστος του έργου.
Προσωπικό, διαθεσιμότητα, παρακίνηση, γνώσεις και εμπειρία
Η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν εργολάβο στον χώρο των κατασκευών, αλλά κυριότερα στον χώρο των έργων Πληροφορικής είναι η εξεύρεση, εκπαίδευση και διατήρηση ικανών, έξυπνων και προ πάντων καλών στελεχών και συνεργατών. Ο χώρος είναι πολύ δυναμικός με μεγάλη κινητικότητα, για στελέχη με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά και δυστυχώς η εργασία σε έργα συγκεκριμένης διάρκειας τα οποία δεν διασφαλίζουν συνεχεία στην απασχόληση και επαγγελματική ανέλιξη δεν βοηθά στη διατήρηση μιας ομάδας εργασίας.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι πολύ συχνά υπάρχουν αλλαγές στην ομάδα έργου με τη μετακίνηση στελεχών σε άλλες εργασίες και εργοδότες και έτσι χάνεται η συνέχεια και η γνώση που δημιουργείται στο έργο και η συνοχή της ομάδας έργου. Τις πλείστες φορές οι μηχανικοί και αναλυτές, προγραμματιστές μετακινούνται από τις εταιρείες Πληροφορικής, στον ευρύτερο Δημόσιο τομέα και τον Τραπεζικό τομέα όπου υπάρχουν καλύτερες αμοιβές, ωράριο εργασίας και μονιμότητα.
Στις πλείστες όσες περιπτώσεις μετά την ολοκλήρωση και παράδοση του έργου, η ομάδα εργασίας διαλύεται και δεν υπάρχουν πλέον στελέχη διαθέσιμα με γνώση του έργου για να αναλάβουν τη συντήρηση και επίλυση προβλημάτων. Τα καθήκοντα αυτά ενίοτε ανατίθενται σε νεαρότερα με μικρότερη πείρα στελέχη. Με αυτήν την πρακτική το ιστορικό του έργου και η συνέχεια χάνονται.
Τα νεαρά στελέχη μηχανικοί, αναλυτές προγραμματιστές χρειάζονται εκπαίδευση και απόκτηση εμπειριών δίπλα σε έμπειρα στελέχη, ώστε να μπορέσουν να αναπτυχθούν και να αποδώσουν. Θα πρέπει να υπάρχει συστηματική επένδυση στην εκπαίδευση και ανάπτυξη νεαρών στελεχών, χωρίς όμως να υπάρχει η βεβαιότητα ότι θα παραμείνουν επί μακρόν στον εργοδότη ο οποίος θα αναλάβει το κόστος και τον κόπο της εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και επαγγελματικής ανάπτυξης.
Στους δύο κλάδους υπάρχει έλλειψη στελεχών τόσο σε επίπεδο τεχνολόγων, μηχανικών όσο και σε επίπεδο τεχνιτών και αυτή η έλλειψη επηρεάζει την επιτυχή ολοκλήρωση των έργων. Η πλήρωση των κενών θέσεων εργασίας δεν είναι εύκολη υπόθεση και χρειάζεται μακροχρόνιος προγραμματισμός και επαγγελματικός προγραμματισμός από τη σχολική περίοδο για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις εκπαίδευσης τεχνιτών και μηχανικών. Αυτός ο προγραμματισμός χωλαίνει όπως χωλαίνει και η προσπάθεια προσέλκυσης περισσότερο γυναικών σε προγράμματα STEAM.
Οι μαθήτριες και φοιτήτριες μελετούν περισσότερο, είναι πιο επιμελείς και έτσι έχουν καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα. Αυτό αντανακλάται και στον χώρο της εργασίας όπου σταδιακά αλλά σταθερά οι γυναίκες θρυμματίζουν τη γυάλινη οροφή που έχουμε κτίσει εμείς οι άνδρες διαμέσου των αιώνων. Οι γυναίκες αποτελούν πλέον την πλειοψηφία σε επαγγελματικούς χώρους όπου προηγουμένως πλειοψηφούσαν οι άνδρες.
Φιλότιμο
Η λέξη φιλότιμο ορίζει μια καθαρά ελληνική ιδιότητα και στάση ζωής. Κυριολεκτικά, ορίζει την «αγάπη της τιμής». Είναι το χαρακτηριστικό εκείνου που είναι συχνά υπέρ του δέοντος συνεπής προς τις υποχρεώσεις του, που πρόθυμα εκτελεί τα καθήκοντά του, με ευσυνειδησία, εκείνου που δεν θέλει να δίνει δικαιώματα να θιγεί η τιμή και η υπόληψή του, αξιοπρέπεια, τιμή, περηφάνια, καλώς εννοούμενος εγωισμός. Είναι η αίσθηση της αγάπης για την οικογένεια, την κοινότητα και τη χώρα. Είναι η αίσθηση της αρχοντιάς και της ηθικής που κατοχυρώνεται στην Ελληνική Μυθολογία. Και είναι η αίσθηση του σωστού και του λάθους και το καθήκον να κάνουμε αυτό που είναι σωστό.
Ένα πραγματικό στολίδι για τη Λευκωσία και παράδειγμα υποδειγματικής διαχείρισης έργου αποτελεί η ανακαίνιση του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας, ενός εμβληματικού κτηρίου το οποίο για αρκετά χρόνια παρέμενε εγκαταλειμμένο. Συγκλίνουσες πληροφορίες από επαγγελματίες μηχανικούς είναι ότι ο εργολάβος και οι αρμόδιοι μηχανικοί «πήραν πάνω τους το έργο» και δεν φείσθηκαν χρόνου, κόπου και εξόδων για να δώσουν την αρμόζουσα αίγλη και λειτουργικότητα.
Την ίδια τύχη δεν είχε η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας. Από την αρχή υπήρξαν αντιδράσεις, οι οποίες και συνεχίζονται κατά πόσον ο πραγματικά επιβλητικός σχεδιασμός συνάδει με τον περιβάλλοντα χώρο και την πόλη ευρύτερα. Ακόμη υπάρχει προβληματισμός αν ο τεράστιος όγκος λευκού μπετόν αρμέ στο κέντρο της πόλης συνάδει με ένα μεσογειακό κλίμα και τις έντονες θερμοκρασίες του θέρους. Σε κάθε περίπτωση το έργο ολοκληρώθηκε με σημαντική καθυστέρηση και σημαντικά αυξημένο κόστος.
Ένα από τα σημεία αποτυχίας τόσο της κατασκευής της Πλατείας Ελευθερίας όσο και του Σταθμού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου στο Βασιλικό είναι η κακή επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων στο έργο (των τεχνοκρατών, μηχανικών μελετητών και των εργολάβων ) Και στις δύο περιπτώσεις ο δήμαρχος Λευκωσίας και ο υπουργός Ενέργειας αναγκάστηκαν να αναλάβουν την υψηλή επιστασία των δύο έργων.
Η προσωπική μου εμπειρία είναι ότι το φιλότιμο εκ μέρους των εμπλεκομένων είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας. Είναι η ανάληψη της προσωπικής ευθύνης ότι το έργο θα ολοκληρωθεί με επιτυχία χωρίς νομικές και οικονομικές προσεγγίσεις. Το έχω δει πολλές φορές να συμβαίνει με θετικά αποτελέσματα και έχω μελετήσει περιπτώσεις έργων που απέτυχαν γιατί έλειπε το φιλότιμο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις και οι δυο πλευρές του εργοδότη και του εργολήπτη να αφήνουν κατά μέρος τις τυχόν διαφορές και νομικές προσεγγίσεις και να εστιάζονται από κοινού στην επιτυχία του έργου. Έχω συμμετάσχει σε έργα όπου όλοι δουλεύουν από κοινού χωρίς να φεισθούν χρόνου και κόπου για να ολοκληρωθεί ένα έργο με τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί και μέσα σε λογικά όρια έστω και αν δημιουργηθεί σχετική υπέρβαση στον προϋπολογισμό ή και αύξηση στο κόστος το οποίο επωμίζεται ο εργοδότης.
Διαβάστε επίσης: Δεν μεμψιμοιρούμε, δεν γκρινιάζουμε, αλλά προβαίνουμε σε εισηγήσεις ουσίας