Της Νατάσας Πηλείδου*
Το 2022 ήταν μία ακόμη χρονιά αυξημένων προκλήσεων για την παγκόσμια οικονομία. Δυστυχώς, τις αρνητικές επιδράσεις από τις παρενέργειες της πανδημίας, ακολούθησε η πρωτόγνωρη εκτόξευση του ενεργειακού κόστους ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η οποία συμπαρέσυρε τις τιμές των πρώτων υλών και των τροφίμων. Οι πληθωριστικές πιέσεις, η ραγδαία μείωση της αγοραστικής δύναμης και οι λοιπές παρενέργειες της παγκοσμίου βεληνεκούς κρίσης, επέδρασαν αρνητικά και για την Κύπρο, δημιουργώντας την ανάγκη για στοχευμένες ενέργειες για στήριξη των ευάλωτων ομάδων και των νοικοκυριών και επιχειρήσεων ευρύτερα.
Μέσα σε αυτές τις εξαιρετικά δύσκολες συγκυρίες, τη ρευστότητα, τις εστίες αβεβαιότητας και μεταβλητότητας που εξακολουθούν να μαστίζουν τη διεθνή κοινότητα, η κυβέρνησή μας δρώντας εγκαίρως εφάρμοσε ένα πολυδιάστατο σχέδιο με βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα για τη στήριξη των νοικοκυριών και των ΜμΕ επιχειρήσεων. Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις καταφέραμε να κρατήσουμε όχι μόνο θετικό ρυθμό ανάπτυξης αλλά τον υψηλότερο σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. και υπερδιπλάσιο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και της Ε.Ε., αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητα και τις προοπτικές της οικονομίας μας.
Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ) ήταν ένας από τους βασικούς βραχίονες αυτής της μεγάλης προσπάθειας, καθώς μέσα από την εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων στήριξης για μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας και της οξείας ενεργειακής κρίσης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, αλλά και με την προώθηση μέτρων, πολιτικών, μεταρρυθμίσεων και στοχευμένων σχεδίων χορηγιών, συνεισφέραμε στην αύξηση της διείσδυσης της πράσινης ενέργειας - δίνοντας ταυτόχρονα σημαντικά οικονομικά κίνητρα στα ευάλωτα νοικοκυριά να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος - στην αύξηση των εξαγωγών, αλλά και στην έλευση ξένων επενδύσεων στη χώρα μας.
Ταυτόχρονα αξιοποιήσαμε τις ευνοϊκές συγκυρίες που αναβαθμίζουν τον ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου στην αναζήτηση νέων πηγών φυσικού αερίου για απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, με στόχο ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων της περιοχής μας σε συνεργασία με όλους τους στρατηγικούς μας εταίρους.
ΛΑΒΑΜΕ ΕΓΚΑΙΡΑ ΜΕΤΡΑ
Τα πρώτα μέτρα λήφθηκαν μέσα του 2021, μόλις ξεκίνησε η ανοδική πορεία των τιμών στον τομέα της ενέργειας, όταν συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών εφαρμόστηκαν αντισταθμιστικά μέτρα για μείωση των τιμολογίων ρεύματος νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Μέχρι το τέλος του 2022 το κόστος των μέτρων αυτών υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα €350 εκατ., χωρίς να περιλαμβάνονται σε αυτά τα €330 εκατ. που ως ΥΕΕΒ προκηρύξαμε υπό μορφή σχεδίων χορηγιών τα έτη 2021-2022 και τα οποία παραχωρούνται ως κίνητρα προς τα νοικοκυριά για να επενδύσουν στην Πράσινη Ενέργεια, μειώνοντας μακροπρόθεσμο το ενεργειακό τους κόστος και προς τις επιχειρήσεις για να εκσυγχρονιστούν, να καινοτομήσουν και να εισέλθουν στην Ψηφιακή, Πράσινη και κυκλική οικονομία. Αναλυτικά:
-Για την ενεργειακή αναβάθμιση νοικοκυριών, επιχειρήσεων, τοπικών αρχών προκηρύξαμε Σχέδια Χορηγιών ύψους €200 εκατ. την τελευταία διετία. Στο κονδύλι περιλαμβάνεται και ο τετραπλασιασμός της χορηγίας για μεμονωμένες επενδύσεις θερμομόνωσης οροφής και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών ο οποίος ανήλθε στα €70 εκατ. από €8 ετησίως τα προηγούμενα χρόνια.
-Για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας προκηρύξαμε σχέδια ύψους €130 εκατ. το 2021-2022.
Με γνώμονα τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων προκηρύξαμε, επίσης για πρώτη φορά, ειδικό σχέδιο χορηγιών ύψους €5 εκατ. για αντικατάσταση ενεργοβόρων συσκευών από ευάλωτα νοικοκυριά για ενίσχυση της εξοικονόμησης, λαμβάνοντας 5351 αιτήματα προέγκρισης. Ταυτόχρονα αυξήσαμε κατά 30 χιλιάδες τον κατάλογο με τα ευάλωτα νοικοκυριά που δικαιούνται αυξημένες χορηγίες από τα σχέδια μας, με τον συνολικό αριθμό των ευάλωτων νοικοκυριών να αγγίζει πλέον σήμερα τις 80 χιλιάδες.
ΠΡΑΣΙΝΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Οι εντατικές προσπάθειες των τελευταίων δύο ετών έχουν αρχίσει να αποτυπώνονται και στην υλοποίηση των στόχων μας για την πράσινη μετάβαση, αλλά και την ανάπτυξη της οικονομίας γενικότερα.
-Στον τομέα της Πράσινης Ενέργειας καταγράφεται, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία του 2021, σημαντική αύξηση στη συνεισφορά των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, η οποία εκτιμάται στο 14,9% το 2021, σε σύγκριση με το 2020 που ήταν στο 12,6%. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ηλεκτροπαραγωγή από φωτοβολταϊκά συστήματα το 2020 ήταν 6,1%, ενώ η αντίστοιχη για το 2021 ανήλθε στο 9,2%.
-Στον Τομέα της Βιομηχανίας η συνεισφορά στο ΑΕΠ, με βάση τα στατιστικά στοιχεία, το 2020 ήταν στο 8,1% ενώ το ποσοστό αυτό για το 2022 αναμένεται να ανέλθει στο 8,5%. Άλλος ένας δείκτης που παρουσιάζει άνοδο είναι και η απασχόληση στη βιομηχανία που αγγίζει πλέον το 9% του εργατικού δυναμικού από 8,1% το 2020. Είναι επίσης πολύ ενθαρρυντικό να βλέπουμε να δημιουργούνται συνέργειες μεταξύ ερευνητών και βιομηχάνων για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών ψηλής προστιθέμενης αξίας που συμβάλλουν στη δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος για τις κυπριακές βιομηχανίες, ώστε τα προϊόντα τους να ανταγωνίζονται με αυτοπεποίθηση ανάλογα προϊόντα και υπηρεσίες στη διεθνή αγορά.
-Ενδεικτικό της αναβάθμισης των προϊόντων και υπηρεσιών μας, αποτελεί η άνοδος των εξαγωγών. Όσον αφορά στις εξαγωγές εγχώριων προϊόντων αυτές αυξήθηκαν κατά 50% την περίοδο 2016 – 2021 και συγκεκριμένα από €960 εκατ. σε €1,5 δισ. Οι εξαγωγές κυπριακών προϊόντων συνεχίζουν να παρουσιάζουν σημαντική άνοδο, με αύξηση σχεδόν 20% μέχρι τον Αύγουστο του 2022. Οι εξαγωγές υπηρεσιών ανέβηκαν από τα €9,7 δις το 2015 στα €15,4 δις το 2021, με μια σημαντική αύξηση της τάξης του 63%. Πιστεύουμε ότι η δημιουργία σημαντικών πολιτικών που ολοκληρώσαμε το 2022 και αρχίσαμε να υλοποιούμε, όπως η νέα Εθνική Οπτική Ταυτότητα για προώθηση των αυθεντικών κυπριακών προϊόντων μέσω του σήματος «Cyprus Made», το Σχέδιο Δράσης για την προώθηση του κυπριακού κρασιού, αλλά και το Σχέδιο Δράσης για την προώθηση του χαλλουμιού ΠΟΠ, θα συμβάλουν περαιτέρω στην αύξηση των εξαγωγών, και κατ’ επέκταση της ντόπιας παραγωγής, με πολλαπλά οφέλη για ολόκληρη την οικονομία και τη βιωσιμότητα της χώρας μας.
-Η Μονάδα Διευκόλυνσης Εταιρειών (ΜΔΕ) που εδρεύει στο υπουργείο μας και η οποία παρέχει καθοδήγηση και διευκόλυνση σε επενδυτές που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο σε διάφορους τομείς, μέχρι σήμερα έχει ολοκληρώσει 1.400 εγγραφές στο Μητρώο Εταιρειών Ξένων Συμφερόντων, για τις οποίες το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης έχει εκδώσει σχεδόν 10 χιλιάδες άδειες διαμονής και απασχόλησης και πέραν των οκτώ χιλιάδων αδειών διαμονής σε μέλη οικογένειας υπαλλήλων των εταιρειών αυτών. Οι ξένες άμεσες επενδύσεις, πολύ σημαντικές για την αύξηση των θέσεων εργασίας, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022 αυξήθηκαν κατά 160% σε σχέση με τα επίπεδα προ πανδημίας, γεγονός το οποίο οδήγησε στην άνοδο της χώρας μας στην 18η θέση από την 68η στον δείκτη Greenfield FDI performance index. Το 2023 στη Μονάδα θα ενσωματωθεί και το One Stop Shop για έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας, τα οποία θα ενισχύσουν περαιτέρω την προσπάθεια για ένταξη περισσότερων ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Επιπρόσθετα, το 2023 θα ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση της ΜΔΕ, όπου τα αιτήματα για υλοποίηση έργων θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά. Η πορεία εκσυγχρονισμού των δομών του υπουργείου μας για καλύτερη υποστήριξη του επιχειρηματικού οικοσυστήματος, μεταξύ των οποίων η πλήρης ψηφιοποίηση του Εφόρου Εταιρειών το 2025, ένα συμβόλαιο που υπογράφηκε πρόσφατα, θα έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στην έλευση ξένων επενδύσεων.
ΝΕΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΟ 2023
Το ΥΕΕΒ έχει προγραμματίσει για το 2023 την προκήρυξη Σχεδίων ύψους €120 εκατ. για στήριξη των επιχειρήσεων, εκ των οποίων τα €80 εκατ. για προώθηση επενδύσεων για αποθήκευση ενέργειας σε συνδυασμό με νέες ΑΠΕ. Άλλα 13 εκατ. θα αφορούν το Σχέδιο για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας στη βιομηχανία, €10 εκατ. την ψηφιακή μετάβαση στις επιχειρήσεις και πέραν των €2 εκατ. την προώθηση των εξαγωγών. Αρχές του έτους θα αρχίσει να δέχεται αιτήσεις και το Σχέδιο Χορηγιών για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών ύψους €35 εκατ. την προκήρυξη του οποίου έχουμε ήδη ανακοινώσει. Παράλληλα θα τρέχει και το σχέδιο για θερμομόνωση κατοικιών και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στο οποίο έχουν διατεθεί πόροι ύψους €70 εκατ. για το 2022-23, καθώς επίσης το Σχέδιο για εγκατάσταση/αντικατάσταση ηλεκτρικού θερμοσίφωνα ύψους €1 εκατ. Μέχρι σήμερα από το Σχέδιο Χορηγιών για θερμομόνωση οροφής και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών έχει δεχτεί 7.000 αιτήσεις, σχεδόν διπλάσιες από πέρσι, εκ των οποίων οι 2.700 αφορούν αιτήματα προέγκρισης από ευάλωτα νοικοκυριά, σε σύγκριση με 1.000 περίπου το 2021.
Τα πιο πάνω αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου εύκολο να αποτυπωθούν εν τω μέσω της κρίσης. Αν και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το 2023 θα είναι άλλη μία δύσκολη χρονιά, προϋπόθεση για να συνεχίσουμε αυτή τη θετική πορεία είναι η πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, είναι εξαιρετικά σημαντικό η επόμενη κυβέρνηση να καταφέρει να διατηρήσει τα θετικά πρόσημα στην οικονομία και να ισχυροποιήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης και την επενδυτική δυναμική που έχει δημιουργηθεί, με ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό πλάνο όπως καταγράφεται στο Σχέδιο «Κύπρος Το Αύριο» και στοχευμένες πολιτικές και εργαλεία με στόχο την Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση.
Διαβάστε επίσης: Σε σταυροδρόμι εξελίξεων, προκλήσεων και προοπτικών
*Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας