Της Βάσιας Καττή
Από τη σχολική χρονιά 2024-2025, το Υπουργείο Παιδείας θα εισαγάγει ένα νέο και καινοτόμο πρόγραμμα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το παρεμβατικό αυτό πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση των μαθητών τρίτης γυμνασίου με βασικές χρηματοοικονομικές δεξιότητες. Οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν γνώσεις γύρω από την αποτελεσματική διαχείριση των προσωπικών και οικογενειακών χρηματοοικονομικών τους, εστιάζοντας σε κρίσιμα σημεία, όπως ο προϋπολογισμός, η αποταμίευση και ο δανεισμός.
Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί σε έξι περιόδους, τρεις ανά τετράμηνο, με στόχο την αρχική εισαγωγή βασικών εννοιών και την προετοιμασία για μια πιθανή πιο μόνιμη ενσωμάτωσή του στο ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθητών στο μέλλον. Η απόφαση αυτή κρίνεται ως ένα πρώτο, αλλά σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός εβδομαδιαίου μαθήματος χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων.
Γιατί πρέπει να εκπαιδευτούν χρηματοοικονομικά οι νέοι μας;
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση κρίνεται απαραίτητη, καθώς πολλοί νέοι δείχνουν έλλειψη κατανόησης βασικών οικονομικών εννοιών. Σε πρόσφατες διαλέξεις που έγιναν από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, διαπιστώθηκε ότι οι μαθητές είχαν απορίες σχετικά με τις τράπεζες, τα δάνεια και τις επενδύσεις, ενώ διαφάνηκε ότι δεν γνωρίζουν τους κινδύνους απάτης μέσω διαδικτύου. Στόχος του προγράμματος είναι να καλύψει αυτά τα κενά και να προσφέρει στους μαθητές τις απαραίτητες γνώσεις για να κάνουν ενημερωμένες οικονομικές επιλογές.
Το περιεχόμενο του νέου μαθήματος
Η Έλενα Καρκώτη, Λειτουργός Α’ στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και αρμόδια για την Χρηματοοικονομική Επιμόρφωση του Κοινού, μίλησε στο Economy Today για το περιεχόμενο του νέου μαθήματος. «Το περιεχόμενο και η ύλη του παρεμβατικού προγράμματος είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας. Περιλαμβάνει βασικές γνώσεις που αφορούν στον καταρτισμό ενός βασικού προσωπικού προϋπολογισμού, καθώς και θέματα που αφορούν την αποταμίευση και τον δανεισμό. Σίγουρα, όταν το πρόγραμμα εξελιχθεί σε μονόωρο μάθημα το οποίο θα ενταχθεί κανονικά στο σχολικό πρόγραμμα, θα περιληφθούν κι άλλα θέματα διαχείρισης χρημάτων».
Ο ρόλος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς
Η κ. Καρκώτη εξήγησε τον ρόλο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς: «Ως Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ) μπορούμε να λειτουργήσουμε συμβουλευτικά και να υποβάλουμε απόψεις, στο πλαίσιο της Κυπριακής Επιτροπής Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας (ΚΕΧΑΠ) και συγκεκριμένα στη θεματική ομάδα εργασίας για τη Χρηματοοικονομική παιδεία στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, στην οποία θα προεδρεύει το Υπουργείο Παιδείας. Από την εμπειρία μας ως εποπτική Αρχή καθώς και από τις διαλέξεις που διοργανώσαμε φέτος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, θεωρούμε σημαντικό τα παιδιά να κατανοήσουν βασικές αρχές και λειτουργίες που έχουν σχέση με τη διαχείριση του χρήματος. Για παράδειγμα, τον τρόπο να καταρτίζουν ένα οικονομικό πλάνο, ένα απλό προϋπολογισμό με τα έξοδα και τα έσοδα τους. Να υπολογίζουν πόσα πρέπει να αποταμιεύουν και γιατί είναι σημαντικό να διατηρούν ταμείο έκτακτης ανάγκης ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν σε απρόβλεπτα έξοδα που μπορεί να προκύψουν. Άλλες σημαντικές έννοιες είναι, μεταξύ πολλών άλλων, η σχέση απόδοσης-ρίσκου, ο επενδυτικός ορίζοντας και η ανάγκη διασποράς των επενδύσεων. Επίσης, είναι απαραίτητο να κατανοήσουν ότι δεν υπάρχουν «χρυσές ευκαιρίες» εύκολου και γρήγορου πλουτισμού και ότι στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καραδοκούν πολλές παγίδες από απατεώνες, τις οποίες θα πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν και να αποφεύγουν».
Ένα σημαντικό βήμα
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς βλέπει, φυσικά, πολύ θετικά την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας για εισαγωγή αυτού του σημαντικού μαθήματος στα σχολεία. «Ως ΕΚΚ υποστηρίζουμε εδώ και πολλά χρόνια την εισαγωγή μαθήματος χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης στα σχολεία. Η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας για εισαγωγή του παρεμβατικού προγράμματος στο στάδιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης από τη νέα σχολική χρονιά, μας ικανοποιεί ιδιαίτερα διότι είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα. Επίσης, θεωρούμε ιδιαίτερα θετική τη διαβεβαίωση του Υπουργείου ότι τα επόμενα χρόνια θα υπάρξει επέκταση του προγράμματος σε μονόωρο μάθημα που θα ενταχθεί κανονικά στο σχολικό πρόγραμμα».
Στήριξη από τους γονείς
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση δεν είναι κάτι που τα παιδιά θα λάβουν μόνο από το σχολείο. «Πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι όλοι χρειαζόμαστε χρηματοοικονομική επιμόρφωση. Και εμείς οι γονείς και τα παιδιά», σημείωσε η κ. Καρκώτη και συμπλήρωσε: «Έρευνες που διενήργησε τόσο η ΕΚΚ, όσο και άλλοι φορείς αργότερα, όπως το ΤΕΠΑΚ, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, η Κεντρική Τράπεζα και ο Οργανισμός Νεολαίας, κατέδειξαν χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού ανάμεσα στον γενικό πληθυσμό και ειδικότερα στις πιο ευάλωτες ομάδες (νέοι, γυναίκες, άνεργοι, κ.ά.). Θα έλεγα ότι οι νέοι είναι μια από τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού».
«Οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομικής επιμόρφωσης των παιδιών τους και μπορούν να τα βοηθήσουν να αποκτήσουν χρηματοοικονομικές δεξιότητες με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, συζητώντας ανοικτά μαζί τους για οικονομικά θέματα όπως είναι ο προγραμματισμός για διακοπές ή η αποταμίευση πριν από μια μεγάλη αγορά. Αυτό βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν την διαδικασία και το σκεπτικό πίσω από τη διαχείριση των χρημάτων».
«Επίσης, οι γονείς μπορούν να διδάξουν βασικές οικονομικές έννοιες στα παιδιά τους ενθαρρύνοντάς τα να διαχειριστούν συνετά το χαρτζιλίκι τους και να θέσουν αποταμιευτικούς στόχους, όπως για παράδειγμα να αγοράσουν ένα παιχνίδι. Μπορούν με διασκεδαστικούς τρόπους να διδάξουν τα παιδιά. Για παράδειγμα, ζητώντας τους να συγκρίνουν τις τιμές μεταξύ προϊόντων στην υπεραγορά. Για μεγαλύτερα παιδιά, υπάρχουν ψηφιακές εφαρμογές μέσω των οποίων μπορούν να διδαχθούν δυσκολότερες έννοιες όπως, μεταξύ άλλων, ο οικογενειακός προϋπολογισμός, οι δαπάνες σε ψηφιακή μορφή, ο δανεισμός, οι φόροι, πώς λειτουργεί το χρήμα σε μια οικονομία και τι προσφέρει η επένδυση».
Επέκταση του προγράμματος
Η κ. Καρκώτη αναφέρθηκε επίσης στην επέκταση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και σε άλλες ηλικιακές ομάδες: «Θα πρέπει να αφήσουμε να εφαρμοστεί το παρεμβατικό πρόγραμμα και η επέκτασή του σε μάθημα τα επόμενα χρόνια και αφού αξιολογηθεί, αναλόγως να προταθεί επέκταση ή/και διαφοροποίησή του σε συνεργασία και με τους εμπλεκόμενους φορείς. Ιδανικά, ως ΕΚΚ, θα θέλαμε στο μέλλον να εφαρμοστεί σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ένα μάθημα προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε ηλικίας. Το ενδιαφέρον από πλευράς μαθητών υπάρχει. Η εμπειρία μας από τις διαλέξεις που δώσαμε φέτος ήταν πολύ θετική. Οι μαθητές και φοιτητές επέδειξαν ενδιαφέρον και μας ενθουσίασαν με τις απορίες που υπέβαλαν. Πρέπει να εφοδιάσουμε τους νέους και αυριανούς πολίτες με τις γνώσεις που απαιτούνται για να είναι σε θέση να λαμβάνουν συνετές αποφάσεις για τη διαχείριση των χρημάτων τους. Να δημιουργήσουμε μια νέα γενιά πολιτών που θα είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της σύγχρονης οικονομίας».
Εκπαίδευση ενηλίκων και εκστρατείες ευαισθητοποίησης
Η χρηματοοικονομική επιμόρφωση δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στους νέους. «Η χρηματοοικονομική επιμόρφωση του κοινού είναι από τις στρατηγικές προτεραιότητες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Καρκώτη. «Αναλαμβάνουμε σημαντικές πρωτοβουλίες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους οι οποίες αφορούν γενικά το κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας. Μεταξύ άλλων, η ΕΚΚ διατηρεί διαδικτυακή Πύλη Χρηματοοικονομικής Επιμόρφωσης στην επίσημη ιστοσελίδα της, την οποία εμπλουτίζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα με επιμορφωτικό υλικό σε απλή και κατανοητή στον μέσο πολίτη γλώσσα (οδηγούς επενδυτών, άρθρα και συνεντεύξεις, εύχρηστες και πρακτικές συμβουλές, προειδοποιήσεις, εγχειρίδια κ.ά.)».
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς συμμετέχει επίσης σε διεθνείς εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού για τη σημασία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. «Διενεργούμε εκστρατείες ευαισθητοποίησης και επιμόρφωσης για τρέχοντα θέματα για τα οποία πιστεύουμε ότι πρέπει να ενημερωθεί ο επενδυτής. Σε όλες τις εκστρατείες και δράσεις Χρηματοοικονομικής Επιμόρφωσης, γίνεται προσπάθεια μέσω παρουσιάσεων στα ΜΜΕ, τα μηνύματα να φτάσουν σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού. Παράλληλα, αξιοποιούνται πλήρως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με στόχο την καλύτερη προώθηση και διάδοση των μηνυμάτων και την ενημέρωση των νέων που επιλέγουν να ενημερώνονται διαδικτυακά».
Εν κατακλείδι
Με την εισαγωγή του νέου μαθήματος χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων, η κυπριακή εκπαίδευση κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της χρηματοοικονομικής ενδυνάμωσης των νέων, προσφέροντάς τους τα εργαλεία για μια πιο υπεύθυνη και ενημερωμένη οικονομική ζωή. Η επένδυση στη χρηματοοικονομική εκπαίδευση από νεαρή ηλικία συνιστά κρίσιμο βήμα για τη μελλοντική οικονομική ευημερία των μαθητών και ενδέχεται να προλάβει πολλούς από τους οικονομικούς κινδύνους και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ενήλικες σήμερα.
Διαβάστε επίσης: Να δημιουργήσουμε γενιές ανθεκτικές στις Χρηματοοικονομικές και Ψηφιακές προκλήσεις